Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Kielcach

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 13 listopada 2015 roku

Sąd Okręgowy w Kielcach Wydział I Cywilny

w składzie następującym:

Przewodniczący SSO Bartosz Pniewski

Protokolant staż. Marta Maruszewska

Po rozpoznaniu w dniu 30 października 2015 roku w Kielcach

na rozprawie

sprawy z powództwa Z. S.

przeciwko Agencji Nieruchomości Rolnych Oddział Terenowy w R.

o pozbawienie tytułu wykonawczego wykonalności

I.  pozbawia wykonalności tytuł wykonawczy - wyrok Sądu Okręgowego w Łodzi wydany w dniu 28 lipca 2011 roku w sprawie I C 709/04 w zakresie punktu 2 (drugiego), któremu Sąd Apelacyjny w Łodzi nadał klauzulę wykonalności postanowieniem wydanym w dniu 14 lutego 2012 roku w sprawie I ACa 1192/11,

II.  oddala powództwo w pozostałej części,

III.  zasądza od Z. S. na rzecz Agencji Nieruchomości Rolnych Oddziału Terenowego w R. kwotę 2021,72 zł (dwa tysiące dwadzieścia jeden złotych siedemdziesiąt dwa grosze) tytułem zwrotu kosztów procesu,

IV.  nakazuje pobrać na rzecz Skarbu Państwa - Sądu Okręgowego w Kielcach od Z. S. kwotę 4296,64 zł (cztery tysiące dwieście dziewięćdziesiąt sześć złotych sześćdziesiąt cztery grosze), od Agencji Nieruchomości Rolnych Oddziału Terenowego w R. kwotę 338,36 zł (trzysta trzydzieści osiem złotych trzydzieści sześć groszy) tytułem nieuiszczonych kosztów sądowych.

Sygn. akt I C 1482/15

UZASADNIENIE

W pozwie złożonym w dniu 24 października 2014 r., skierowanym przeciwko Agencji Nieruchomości Rolnych Oddział Terenowy w R., powód Z. S. wniósł o pozbawienie wykonalności tytułu wykonawczego w postaci wyroku Sądu Okręgowego w Łodzi z dnia 28 lipca 2011 r. sygn. akt I C 709/04, któremu Sąd Apelacyjny w Łodzi nadał klauzulę wykonalności postanowieniem z dnia 14 lutego 2012 r. w zakresie pkt 1 i 2, a także zasądzenia kosztów procesu. Na uzasadnienie swojego żądania powód podał, że Komornik Sądowy przy Sądzie Rejonowym w Ostrowcu Świętokrzyskim B. S. (1) wszczął przeciwko niemu postępowanie egzekucyjne na podstawie powołanego wyżej tytułu egzekucyjnego celem wyegzekwowania należności w kwocie 7.300 zł stanowiącej koszty procesu zasądzone od powoda na rzecz pozwanego. Powód podniósł, że po powstaniu tytułu egzekucyjnego nastąpiło zdarzenie, wskutek którego zobowiązanie powoda względem pozwanego nie może być egzekwowane, a mianowicie w dniu 5 sierpnia 2013 r. powód zawarł z J. i B. małżonkami S. umowę o przejęcie długu, której przedmiotem było zobowiązanie pieniężne z tytułu zwrotu kosztów procesu w łącznej kwocie 16.300 zł, wynikające m.in. z przedmiotowego tytułu wykonawczego. Pozwany wyraził pisemną zgodę na przejęcie długu, która nie została odwołana. Powód wskazał, że wskutek przejęcia długu doszło do wygaśnięcia jego zobowiązania względem pozwanego i nie może być ono egzekwowane. Podniósł również, że przeczy zdarzeniom, na których oparto klauzulę wykonalności w zakresie punktu 1 wyroku Sądu Okręgowego w Łodzi z dnia 28 lipca 2011 r., dotyczącego uznania za bezskuteczną wobec pozwanego zawartej przez B. i J. małż. S. z powodem umowy o dożywocie, albowiem zgodnie z postanowieniem Sądu Najwyższego z dnia 12 grudnia 2012 r. III CZP 79/12 wierzyciel dysponujący tytułem wykonawczym przeciwko dłużnikowi, który uzyskał w sprawie wszczętej skargą pauliańską wyrok uznający za bezskuteczną czynność prawną dokonaną przez dłużnika z osobą trzecią nie może wszcząć egzekucji przeciwko osobie trzeciej, a tylko przeciwko dłużnikowi. Powód podniósł, że pozwany wszczął przeciwko niemu postępowanie egzekucyjne o należności, które nie są jego długiem, a czynności egzekucyjne, na podstawie wadliwie nadanej klauzuli wykonalności, skierował nie tylko do nieruchomości wymienionych tytule egzekucyjnym, lecz również do innych składników majątkowych powoda. (k. 2-11)

Pozwany Agencja Nieruchomości Rolnych Oddział Terenowy w R. w odpowiedzi pozew wniosła o oddalenie powództwa oraz zasądzenie kosztów procesu. Podniosła, że postępowanie egzekucyjne prowadzone przeciwko powodowi przez Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym w Ostrowcu Świętokrzyskim B. S. (1) w sprawie Km 294/12 zostało umorzone postanowieniem z dnia 22 października 2014 r. Przyznała, że powód wywiązał się z zapłaty na rzecz pozwanej kosztów procesu w kwocie 7.300 zł zasądzonych w punkcie 2 wyroku Sądu Okręgowego w Łodzi sygn. akt I C 709/04 poprzez potrącenie z innymi wierzytelnościami. Postępowanie egzekucyjne przeciwko dłużnikowi dotyczyło przeprowadzenia egzekucji z należącej do niego nieruchomości, a obejmujących wierzytelność przysługującą pozwanemu od J. i B. małż. S.. W postępowaniu tym nie dochodzono wyegzekwowania od powoda kosztów procesu w kwocie 7.300 zł. Odnosząc się do zarzutu dotyczącego pozbawienia wykonalności wyroku Sądu Okręgowego w Łodzi z dnia 28 lipca 2011 r. w zakresie punktu 1 dotyczącego uznania umowy dożywocia za bezskuteczną, pozwany podniósł, że wierzytelność będąca podstawą wskazanego wyroku, a który zezwolił na prowadzenie egzekucji z nieruchomości powoda, nadal istnieje. Na skutek uchylenia wyroków przez Sąd Najwyższy, Sąd Okręgowy w Rzeszowie ponownie wydał wyrok w dniu 27 marca 2013 r. sygn. akt I C 710/12, na podstawie którego utrzymał w stosunku do J. i B. S. (2) nakaz zapłaty obejmujący kwotę 529.543,50 zł. Wierzytelność ta nie została zaspokojona i nadal może być egzekwowana z nieruchomości należącej do powoda. (k.32-38)

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

Nakazem zapłaty z dnia 14 lutego 2000 r. w sprawie sygn. akt Nc 37/00 Sąd Rejonowy w Rzeszowie nakazał A. S., J. S. i B. S. (2), aby zapłacili solidarnie na rzecz Agencji Własności Rolnej Skarbu Państwa Oddział Terenowy w R. kwotę 542.505,88 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 3 lutego 2000 r. oraz kosztami zastępstwa procesowego w kwocie 12.000 zł.

(dowód: nakaz zapłaty Sądu Rejonowego w Rzeszowie z dnia 14 lutego 2000 r., k. 42).

Wyrokiem wydanym w dniu 31 maja 2010 roku Sąd Okręgowy w Rzeszowie w sprawie I C 100/05 utrzymał w mocy nakaz zapłaty wydany przez Sąd Okręgowy w Rzeszowie z dnia 14 lutego 2000 roku co do kwoty 529 543, 50 zł i rozstrzygnięcia o kosztach; uchylił nakaz zapłaty Sądu Rejonowego w Rzeszowie z dnia 14 lutego 2000 roku akt Nc 37/00 co do kwoty 13 052, 38 zl i w tym zakresie umorzył postępowanie w sprawie; oddalił powództwo w zakresie żądania odsetek od kwoty 529 543,50 zł za okres od września 1999 roku do 2 lutego 2000 roku, zasądził od A. S., B. S. (2), J. S. solidarnie na rzecz Agencji Nieruchomości Rolnych Oddział Terenowy w R. kwotę 22770 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego za wszystkie instancje.

Wyrokiem wydanym w dniu 17 lutego 2011 roku w sprawie I ACa 462/10 Sąd Apelacyjny w Krakowie oddalił apelację A. S., B. S. (2), J. S. od wyroku Sądu Okręgowego w Rzeszowie z dna 31 maja 2010 roku

(dowód: wyrok Sądu Okręgowego w Rzeszowie i wyrok Sądu Apelacyjnego w Rzeszowie – akta I C 710/12 Sądu Okręgowego w Rzeszowie)

Wyrokiem z dnia 28 lipca 2011 r. Sąd Okręgowy w Łodzi w sprawie sygn. akt I C 709/04 uznał umowę o dożywocie z dnia 6 sierpnia 1999 r. zawartą w Kancelarii Notarialnej notariusza E. S. w S. Rep. A Nr 5469/1999 pomiędzy J. S. i B. S. (2) a pozwanym Z. S., mocą której na rzecz Z. S. została przeniesiona własność nieruchomości położonych w Ś., objętych księgami wieczystymi prowadzonymi przez Sąd Rejonowy w Sandomierzu Wydział V Ksiąg Wieczystych nr (...), (...), (...) – za bezskuteczną wobec Agencji Nieruchomości Rolnych Oddział Terenowy w R., jako wierzyciela J. S. i B. S. (2), która to wierzytelność przysługuje powodowi na podstawie prawomocnego nakazu zapłaty Sądu Rejonowego w Rzeszowie z dnia 14 lutego 2000 r. sygn. akt I C 37/00, prawomocnego wyroku Sądu Okręgowego w Rzeszowie z dnia 31 maja 2010 r. sygn. akt I C 100/05 i prawomocnego wyroku Sądu Apelacyjnego w Rzeszowie z dnia 17 lutego 2011 r. w sprawie sygn. akt I ACa 462/10 – do kwoty 529.543,50 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 3 lutego 2000 r. oraz kosztami postępowania sądowego w kwocie 40.170 zł i nakazał Z. S., aby zezwolił na prowadzenie egzekucji z w/w nieruchomości (pkt 1 wyroku). Ponadto Sąd zasądził od Z. S. na rzecz Agencji Nieruchomości Rolnych Oddział Terenowy w R. kwotę 7.300 zł tytułem zwrotu kosztów procesu.

Postanowieniem z dnia 14 lutego 2012 r. Sąd Apelacyjny w Łodzi w sprawie sygn. akt I ACa 1192/11 nadał klauzulę wykonalności w zakresie punktu 1. i 2. wyroku Sądu Okręgowego w Łodzi z dnia 28 lipca 2011 r. sygn. akt I C 709/14.

(dowód: wyrok Sądu Okręgowego w Łodzi z dnia 28 lipca 2011 r.,k. 650 – 651 akt I C 709/04 Sądu Okręgowego w Łodzi, postanowienie Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 14 lutego 2012 r. , k. 851 akt I c 709/04 Sądu Okręgowego w Łodzi)

Wyrokiem z dnia 27 marca 2013 r. Sąd Okręgowy w Rzeszowie w sprawie sygn. akt I C 710/12 utrzymał nakaz zapłaty Sądu Rejonowego w Rzeszowie z dnia 14 lutego 2000 r. sygn. akt I Nc 37/00 w mocy co do kwoty 529.543,50 zł i w zakresie rozstrzygnięcia o kosztach postępowania w stosunku do B. S. (2) i J. S. oraz zasądził od B. S. (2) i J. S. solidarnie na rzecz Agencji Nieruchomości Rolnych Oddział Terenowy w R. kwotę 28.800 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

Wyrokiem z dnia 6 lutego 2014 r. Sąd Apelacyjny w Rzeszowie w sprawie sygn. akt I ACa 320/13 oddalił apelację pozwanych od powyższego wyroku oraz zasądził od pozwanych solidarnie na rzecz powoda kwotę 5.400 zł tytułem kosztów zastępstwa procesowego.

W dniu 7 kwietnia 2015 roku Sąd Okręgowy w Rzeszowie nadał klauzulę wykonalności w zakresie punktu I i II wyroku Sądu Okręgowego w Rzeszowie z dnia 27 marca 2013 r. sygn. akt I C 710/12 oraz punktu II wyroku Sądu Apelacyjnego w Rzeszowie z dnia 6 lutego 2014 r. sygn. akt I ACa 320/12 (tj. w zakresie kosztów procesu).

(dowód: wyrok Sądu Okręgowego w Rzeszowie z dnia 27 marca 2013 r.,k. 43, wyrok Sądu Apelacyjnego w Rzeszowie z dnia 6 lutego 2014 r. ,k. 4, postanowienie Sądu Okręgowego w Rzeszowie o nadaniu klauzuli wykonalności, k. 42)

W dniu 5 sierpnia 2013 r. Z. S. zawarł z J. S. i B. S. (2) umowę o przejęcie długu, na podstawie której J. S. i B. S. (2) przejęli dług Z. S. wobec Agencji Nieruchomości Rolnych Oddział Terenowy w R. w łącznej wysokości 16.300 zł wynikający m.in. z wyroku Sądu Okręgowego w Łodzi z dnia 28 lipca 2011 r. sygn. akt I C 709/04, na mocy którego zasądzono od Z. S. na rzecz wierzyciela kwotę 7.300 zł tytułem zwrotu kosztów procesu. Ponieważ przejmujący dług posiadali wymagalną wierzytelność wobec Agencji Nieruchomości Rolnych Oddział Terenowy w R. w kwocie 20.113,45 zł, złożyli oświadczenie o potrąceniu wzajemnych wierzytelności do wysokości wierzytelności niższej tj. do kwoty 16.300 zł. Agencja Nieruchomości Rolnych Oddział Terenowy w R. wyraziła zgodę na przejęcie długu oraz dokonane potrącenie.

(dowód: umowa o przejęcie długu wraz z oświadczeniem przejmujących o potrąceniu z dnia 5 sierpnia 2013 r. wraz z oświadczeniem wierzyciela – k. 16-18)

W dniu 29 lutego 2012 r. Agencja Nieruchomości Rolnych Oddział Terenowy w R. złożyła do Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym w Opatowie B. S. (1) wniosek o wszczęcie przeciwko Z. S. egzekucji z nieruchomości objętych księgami wieczystymi nr (...), a także z innych wierzytelności, w celu wyegzekwowania należności w kwocie 529.543,50 zł oraz 7.300 zł tytułem kosztów zastępstwa procesowego – w oparciu o tytuł wykonawczy stanowiący wyrok Sądu Okręgowego w Łodzi z dnia 28 lipca 2011 r. Postępowanie egzekucyjne zostawało zawieszone na wniosek wierzyciela, z uwagi na toczące się postępowanie przed Sądem Najwyższym oraz wstrzymanie wykonania wyroku Sądu Okręgowego w Łodzi z dnia 28 lipca 2011 r. W piśmie z dnia 29 lipca 2014 r. Agencja Nieruchomości Rolnych Oddział Terenowy w R. wniosła o podjęcie postępowania i prowadzenie egzekucji z nieruchomości Z. S. celem wyegzekwowania kwoty 529.543,50 zł wraz z odsetkami i kosztami postępowania sądowego w kwocie 40.800 zł. Na wniosek wierzyciela, postanowieniem z dnia 22 października 2014 r. Komornik umorzył postępowanie egzekucyjne przeciwko Z. S..

(dowód: dokumenty znajdujące się w aktach Km 294/12 Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym w Ostrowcu Świętokrzyskim B. S. (1), w szczególności: wniosek o wszczęcie egzekucji – k. 1-2, postanowienie z dnia 29 maja 2012 r. o zawieszeniu postępowania – k. 27, wniosek wierzyciela o podjęcie postępowania – k. 43-44, wniosek o umorzenie postępowania – k. 81, postanowienie z dnia 22 października 2014 r. o umorzeniu postępowania – k. 83)

Sąd zważył, co następuje:

Powództwo jedynie w niewielkiej części zasługuje na uwzględnienie.

Powód Z. S. wnosił o pozbawienie wykonalności tytułu wykonawczego w postaci wyroku Sądu Okręgowego w Łodzi z dnia 28 lipca 2011 r. sygn. akt I C 709/04, któremu Sąd Apelacyjny w Łodzi nadał klauzulę wykonalności postanowieniem z dnia 14 lutego 2012 r. w zakresie pkt 1 i 2 opierając żądanie na dwóch zarzutach: po pierwsze, powód podał, że po powstaniu tytułu egzekucyjnego nastąpiło zdarzenie, wskutek którego zobowiązanie powoda względem pozwanego nie może być egzekwowane, a mianowicie w dniu 5 sierpnia 2013 r. powód zawarł z J. i B. małżonkami S. umowę o przejęcie długu, której przedmiotem było zobowiązanie pieniężne z tytułu zwrotu kosztów procesu w łącznej kwocie 16.300 zł, wynikające m.in. z przedmiotowego tytułu wykonawczego; pod drugie zaś podniósł, że przeczy zdarzeniom, na których oparto klauzulę wykonalności w zakresie punktu 1 wyroku Sądu Okręgowego w Łodzi z dnia 28 lipca 2011 r., dotyczącego uznania za bezskuteczną wobec pozwanego zawartej przez B. i J. małż. S. z powodem umowy o dożywocie, wskazując że nie jest dłużnikiem.

Zgodnie z treścią przepisu art. 840 § 1 pkt 2 k.p.c. dłużnik może w drodze powództwa żądać pozbawienia tytułu po powstaniu tytułu egzekucyjnego nastąpiło zdarzenie, wskutek którego zobowiązanie wygasło albo nie może być egzekwowane; gdy tytułem jest orzeczenie sądowe, dłużnik może powództwo oprzeć także na zdarzeniach, które nastąpiły po zamknięciu rozprawy, a także zarzucie spełnienia świadczenia, jeżeli zarzut ten nie był przedmiotem rozpoznania w sprawie. Na tle wykładni przepisu art. 840 § 1 pkt 2 k.p.c. przyjmuje się, że skutek w postaci wygaśnięcia zobowiązania wywierają w szczególności takie zdarzenia materialnoprawne, jak: wykonanie zobowiązania przez spełnienie świadczenia zgodnie z jego treścią, potrącenie, odnowienie, zwolnienie z długu, świadczenie w miejsce spełnienia ( datio in solutum). Natomiast skutek w postaci niemożności egzekwowania zobowiązania wywierają w szczególności takie zdarzenia materialnoprawne, jak: prolongata terminu spełnienia świadczenia, rozłożenie świadczenia na raty, przedawnienie roszczenia. Skoro w art. 840 § 1 pkt 2 k.p.c. jest mowa o zdarzeniu, wskutek którego zobowiązanie wygasło albo nie może być egzekwowane, to przepis ten ma zastosowanie również w sytuacji gdy roszczenie nie może być egzekwowane na skutek przedawnienia.

Po powstaniu tytułu wykonawczego – wyroku Sądu Okręgowego w Łodzi z dnia 28 lipca 2011 roku, w którym zasądzono od Z. S. na rzecz Agencji Nieruchomości Rolnych Oddział Terenowy w R. kwotę 7200 zł, któremu w tym zakresie Sąd Apelacyjny w Łodzi postanowieniem wydanym w dniu 14 lutego 2012 roku nadał klauzulę wykonalności nastąpiło zdarzenie, wskutek którego zobowiązanie to wygasło. Poza sporem pozostawało bowiem, że w dniu 5 sierpnia 2013 r. Z. S. zawarł z J. S. i B. S. (2) umowę o przejęcie długu, na podstawie której J. S. i B. S. (2) przejęli dług Z. S. wobec Agencji Nieruchomości Rolnych Oddział Terenowy w R. w łącznej wysokości 16.300 zł wynikający m.in. z wyroku Sądu Okręgowego w Łodzi z dnia 28 lipca 2011 r. sygn. akt I C 709/04, na mocy którego zasądzono od Z. S. na rzecz wierzyciela kwotę 7.300 zł tytułem zwrotu kosztów procesu. Ponieważ przejmujący dług posiadali wymagalną wierzytelność wobec Agencji Nieruchomości Rolnych Oddział Terenowy w R. w kwocie 20.113,45 zł, złożyli oświadczenie o potrąceniu wzajemnych wierzytelności do wysokości wierzytelności niższej tj. do kwoty 16.300 zł. Agencja Nieruchomości Rolnych Oddział Terenowy w R. wyraziła zgodę na przejęcie długu oraz dokonane potrącenie. Powództwo przeciwegzekucyjne skierowane na pozbawienie lub ograniczenie wykonalności tytułu wykonawczego mogło być skutecznie wniesione bowiem istniała potencjalna możliwość wykonania tytułu wykonawczego w części obejmującej koszty procesu. Świadczenie w tej części nie zostało bowiem wyegzekwowane i wierzyciel miał możliwość wszczęcia i prowadzenia egzekucji w celu jego wyegzekwowania. W orzecznictwie podkreśla się zaś, że dłużnik traci możliwość wytoczenia powództwa opozycyjnego z chwilą wyegzekwowania świadczenia objętego tytułem wykonawczym w całości lub w określonej części w odniesieniu do już wyegzekwowanego świadczenia. Powództwo to jest więc niedopuszczalne w części, w której wykonalność tytułu wykonawczego wygasła na skutek jego zrealizowania (postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 30 maja 2014 r. II CSK 679/13).

W tej sytuacji Sąd uwzględnił zatem powództwo i pozbawił wykonalności tytuł wykonawczy – wyrok Sądu Okręgowego w Łodzi wydany w dniu 28 lipca 2011 roku w sprawie I C 709/04 w zakresie punktu 2, któremu Sąd Apelacyjny w Łodzi nadał klauzulę wykonalności postanowieniem wydanym w dniu 14 lutego 2012 roku w sprawie I ACa 1191/11.

Podstawą oceny zasadności powództwa w zakresie powołanych przez powoda twierdzeń, w których przeczy zdarzeniom, na których oparto klauzulę wykonalności w zakresie punktu 1 wyroku Sądu Okręgowego w Łodzi z dnia 28 lipca 2011 r., dotyczącego uznania za bezskuteczną wobec pozwanego zawartej przez B. i J. małż. S. z powodem umowy o dożywocie jest przepis art. 840 § 1 pkt 1 k.p.c. Zgodnie z treścią tego przepisu dłużnik może w drodze powództwa żądać pozbawienia tytułu wykonawczego wykonalności w całości lub części albo ograniczenia, jeżeli przeczy zdarzeniom, na których oparto wydanie klauzuli wykonalności, a w szczególności gdy kwestionuje istnienie obowiązku stwierdzonego tytułem egzekucyjnym niebędącym orzeczeniem sądu albo gdy kwestionuje przejście obowiązku mimo istnienia formalnego dokumentu stwierdzającego to przejście.

Niewątpliwie rację ma powód twierdząc z powołaniem się na postanowienie wydane przez Sąd Najwyższy w dniu 12 grudnia 2012 roku w sprawie III CZP 79/12, że na podstawie tego wyroku zaopatrzonego w klauzulę wykonalności nie uzyskał on statusu dłużnika. Jakkolwiek stwierdzenie to ma charakter oceny prawnej, to jednak tej okoliczności pozwany nie kwestionował (k. 83 v). W postanowieniu tym Sąd Najwyższy wskazał, że wierzyciel, któremu przysługuje przewidziane w art. 532 k.c. uprawnienie do dochodzenia zaspokojenia z przedmiotów majątkowych znajdujących się w majątku osoby trzeciej, nie może na podstawie tytułu wykonawczego wydanego przeciwko dłużnikowi oraz wyroku uwzględniającego skargę pauliańską wszcząć egzekucji przeciwko osobie trzeciej w celu zaspokojenia wierzytelności chronionej skargą pauliańską ani przyłączyć się do takiej egzekucji. Uszło jednak uwadze powoda, że w powołanym przez niego postanowieniu Sądu Najwyższego przyjęto, iż wyrok uwzględniający powództwo o uznanie czynności prawnej za bezskuteczną ma charakter kształtujący. Sąd Najwyższy wskazał bowiem, że wyrok taki łącznie z tytułem wykonawczym przeciwko dłużnikowi stanowi podstawę umożliwiającą wierzycielowi sięgnięcie do znajdującego się w majątku osoby trzeciej przedmiotu, który wyszedł z majątku dłużnika w następstwie krzywdzącej czynności prawnej uznanej za bezskuteczną wobec tego wierzyciela. Egzekucja prowadzona jest przeciwko dłużnikowi; w jej toku komornik zajmuje przedmiot należący do osoby trzeciej, który - na skutek ubezskutecznienia w stosunku do wierzyciela czynności prawnej wprowadzającej ten przedmiot do majątku tej osoby - traktowany jest w toku egzekucji tak, jakby pozostawał nadal w majątku dłużnika. W ten sposób zapewniona jest realizacja przewidzianego w art. 532 k.c. uprawnienia wierzyciela pauliańskiego do pierwszeństwa przed wierzycielami osoby trzeciej w dochodzeniu zaspokojenia z przedmiotów majątkowych, które wskutek czynności uznanej za bezskuteczną wyszły z majątku dłużnika albo do niego nie weszły. Sąd Najwyższy podkreślił, że wyroki stwierdzające bezskuteczność zbycia prawa nie stanowią w swej prawokształtującej części tytułu egzekucyjnego w rozumieniu art. 777 k.p.c. przeciwko osobie trzeciej. Nie zmienia tego stanu nadanie im klauzuli wykonalności, zdatność egzekucyjną bowiem mają tylko zawarte w wyrokach pauliańskich orzeczenia o kosztach procesu. Podzielając w pełni ten pogląd należy stwierdzić, że już z tego względu nie może być skutecznie dochodzone przez powoda roszczenie o pozbawienie „wykonalności tytułu wykonawczego” w postaci wyroku Sądu Okręgowego w Łodzi z dnia 28 lipca 2011 r., dotyczącego uznania za bezskuteczną wobec pozwanego zawartej przez B. S. (2) i J. S. z powodem umowy o dożywocie. Orzeczenie to nie stanowi tytułu wykonawczego i nie podlega wykonaniu. W przypadku wszczęcia przez komornika egzekucji przeciwko osobie trzeciej na podstawie takiego „tytułu wykonawczego” tak jak miało to miejsce w postępowaniu egzekucyjnym prowadzonym przez Komornika osobie trzeciej, w tym przypadku powodowi, przysługuje środek – wniosek o umorzenie postępowania egzekucyjnego na podstawie przepisu art. 825 pkt 3 k.p.c. in fine, zgodnie z którym organ egzekucyjny umorzy postępowanie w całości lub części na wniosek jeżeli prowadzenie egzekucji pozostaje z innych powodów w oczywistej sprzeczności z treścią tytułu wykonawczego. Tytułem wykonawczym w takim przypadku jest wyrok stwierdzający wierzytelność wobec dłużnika, przeciwko któremu skierowana powinna być egzekucja i skierowanie jej przeciwko osobie trzeciej na podstawie „tytułu wykonawczego” w postaci wyroku uznającego czynność prawną za bezskuteczną oznacza prowadzenie egzekucji oczywiście sprzecznej z treścią tytułu wykonawczego. Umorzeniu postepowaniu egzekucyjnego w takim przypadku nie stoi na przeszkodzenie przepis art. 804 k.p.c., wyłączający uprawnienie organu egzekucyjnego do badania zasadności i wymagalności obowiązku objętego tytułem.

Niezależnie od tego istotną kwestią pozostaje rozważenie, czy w ogóle przepis art. 840 § 1 pkt 1 k.p.c. może stanowić podstawę do pozbawienia wykonalności w zakresie punktu 1 wyroku Sądu Okręgowego w Łodzi z dnia 28 lipca 2011 r., dotyczącego uznania za bezskuteczną wobec pozwanego zawartej przez B. S. (2) i J. S. z powodem umowy o dożywocie. W tym kontekście zwrócić uwagę należy, że powództwo z pkt 1 § 1 art. 840 k.p.c. umożliwia dłużnikowi merytoryczną obronę przed egzekucją. Uchybienie formalne popełnione przez sąd w toku postępowania co do nadania klauzuli wykonalności (art. 777 pkt 1 k.p.c.) może natomiast dłużnik zwalczać w drodze - dostosowanego do tego - zażalenia (art. 795 k.p.c.). Pogląd ten został wypowiedziany w uchwale Sadu Najwyższego podjętej w dniu 17 kwietnia 1985 roku w sprawie III CZP 14/85 (OSNC 1985/12/192). Wyrażony w niej pogląd zakładał rozgraniczenie środków prawnych w postępowaniu egzekucyjnym w postaci zażalenia i powództwo przeciwegzekucyjne. Postępowanie cywilne zakłada, że każdy ze środków prawnych jest niezależny od drugiego. Granice pomiędzy poszczególnymi środkami prawnymi prawa egzekucyjnego wytycza - powodowany złożeniem danego środka - zakres rozpoznania sądu. Zakres postępowania o nadanie klauzuli wykonalności obejmuje czynności wstępne do realizacji rozpoznanego (w zasadzie) już przez sąd roszczenia. Stanowi więc ono fragment postępowania egzekucyjnego. Przynależność do postępowania egzekucyjnego wyłącza możliwość podnoszenia w postępowaniu klauzulowym przez dłużnika zarzutów merytorycznych (art. 804 k.p.c.). Zakres kognicji sądu w postępowaniu o nadanie klauzuli sprowadza się przeto do badania, czy dokument, który ma zaopatrzyć w klauzulę, odpowiada warunkom formalnym tytułu egzekucyjnego (art. 777 k.p.c.) bądź czy zachodzą okoliczności formalne dozwalające na dokonanie w klauzuli wzmianek, o których mowa w art. 788-794 k.p.c. Merytoryczną obronę przed możliwą egzekucją daje dłużnikowi powództwo, o którym mowa w pkt 1 § 1 art. 840 k.p.c. Pogląd ten umacnia wykładnia pojęcia "zdarzenia", użytego w formie określającej podstawę powództwa z pkt 1 § 1 art. 840 k.p.c. W nauce zwrócono uwagę na to, że jest to termin prawa materialnego, ponieważ ze zdarzeniami (jako ich skutki) prawo materialne łączy powstanie zobowiązań. Oznacza to, że "zdarzeniami" w rozumieniu tego przepisu są wyłącznie zdarzenia leżące u podstawy świadczenia wynikającego z zobowiązania dłużnika objętego tytułem egzekucyjnym lub - w przypadkach z art. 786, 788, 791 k.p.c. - stojące u podstawy klauzuli wykonalności. W drodze tego powództwa zatem można zwalczać również treść tytułu egzekucyjnego nie korzystającego z powagi rzeczy osądzonej lub zawisłości sporu, a tytuły egzekucyjne chronione powagą rzeczy osądzonej lub zawisłością sporu może dłużnik kwestionować jedynie w powołaniu się na zdarzenia, które zaszły po ich powstaniu przed nadaniem tym tytułom klauzuli wykonalności (art. 786, 788, 791 k.p.c.). W nauce więc przeważa pogląd, że wyodrębniając - dla postępowania klauzulowego - zarzuty formalne wyłączył je ustawodawca z zakresu rozpoznania sądu w postępowaniu spowodowanym wytoczeniem powództwa z pkt 1 § 1 art. 840 k.p.c., i dlatego w tym postępowaniu podlegają badaniu jedynie zdarzenia wywołujące skutki materialnoprawne.

Pogląd ten został wypowiedziany w trakcie obowiązywania przepisu art. 840 § 1 pkt 1 k.p.c. w brzmieniu, zgodnie z którym dłużnik może w drodze procesu żądać pozbawienia tytułu wykonawczego wykonalności w całości lub części albo ograniczenia: jeżeli przeczy zdarzeniom, na których oparto wydanie klauzuli wykonalności. Od dnia 5 lutego 2005 roku przepisowi temu nadano nowe brzmienie zgodnie, z którym dłużnik może w drodze powództwa żądać pozbawienia tytułu wykonawczego wykonalności w całości lub części albo ograniczenia, jeżeli przeczy zdarzeniom, na których oparto wydanie klauzuli wykonalności, a w szczególności gdy kwestionuje istnienie obowiązku stwierdzonego tytułem egzekucyjnym niebędącym orzeczeniem sądu albo gdy kwestionuje przejście obowiązku mimo istnienia formalnego dokumentu stwierdzającego to przejście. W związku z nowelizacją tego przepisu wyraźnie już wypowiedziano w orzecznictwie pogląd, że podstawowe funkcje postępowania klauzulowego polegają na ustaleniu, czy dany akt spełnia wymagania zawarte w przepisach ustawy dla określonego rodzaju tytułu egzekucyjnego oraz stwierdzeniu, czy postanowienia aktu nadają się do wykonania w drodze egzekucji sądowej. Pozostałe funkcje tego postępowania dotyczące badania zagadnień materialnoprawnych (ustalenie podmiotowego i przedmiotowego zakresu egzekucji oraz zbadanie, czy wystąpiło zdarzenie, od którego uzależnione jest wykonanie tytułu egzekucyjnego) mają charakter subsydiarny; zostały włączone do postępowania klauzulowego w celu przyśpieszenia postępowania i nieodsyłania wierzyciela na drogę postępowania rozpoznawczego w razie konieczności zbadania zagadnień nieskomplikowanych, z zastrzeżeniem, że może to nastąpić wyłącznie na podstawie dowodu z dokumentów oraz wyjątkowo, tylko bowiem w niektórych przypadkach, na podstawie wyraźnego przepisu ustawy. Zasadą jest, że ostateczna treść podstawy egzekucji sądowej jest określana w chwili wydania tytułu egzekucyjnego. Należy ponadto podkreślić, że badanie w postępowaniu klauzulowym zagadnień o charakterze materialnoprawnym jest uzasadnione przede wszystkim w odniesieniu do tytułów egzekucyjnych pozasądowych (art. 786 ² k.p.c.). Prowadzi to do wniosku, że zagadnienia materialnoprawne, takie jak przejście praw lub obowiązku stanowiące "zdarzenie" w rozumieniu art. 840 § 1 pkt 1 k.p.c. mogą być przedmiotem badania zarówno w postępowaniu o nadanie klauzuli wykonalności, jak i w ramach powództwa opozycyjnego (uzasadnienie uchwały Sądu Najwyższego z dnia 28 października 2010 r. III CZP 65/10, OSNC 2011/3/27,wyrok Sądu Najwyższego z dnia 26 lipca 2012 roku, II CSK 760/11, LEX nr 1215616). Badanie kwestii formalnych, a więc badanie, czy dokument, który ma zaopatrzyć w klauzulę, odpowiada warunkom formalnym tytułu egzekucyjnego (art. 777 k.p.c.) i czy podlega zaopatrzeniu w klauzulę wykonalności, następuje w postępowaniu klauzulowym i w razie uchybień formalnych w tym zakresie, mogą one być zwalczane w drodze zażalenia (art. 795 k.p.c., a nie w drodze powództwa przeciwegzekucyjnego.

Z tych względów Sąd oddalił żądanie pozbawienia wykonalności punktu 1 wyroku Sądu Okręgowego w Łodzi z dnia 28 lipca 2011 roku.

O kosztach procesu Sąd orzekł w oparciu o art. 98§ l i §3 k.p.c. statuującego zasadę odpowiedzialności za wynik procesu i zasadę kosztów niezbędnych i celowych i art. 100 k.p.c. statuujący zasadę stosunkowego rozdzielenia kosztów procesu.

Wartość przedmiotu sporu została przez Sąd ustalona na kwotę 100 000 zł, a powództwo zostało uwzględnione w części, w zakresie pozbawienia tytułu wykonawczego wykonalności co do kwoty 7300 zł. Powód wygrał więc sprawę w 7,3 %, a przegrał w 92,7 %. Koszty poniesione przez powoda wyniosły 3982 zł i złożyły się na nie kwota 3600 zł tytułem wynagrodzenia pełnomocnika w osobie adwokata (§ 6 pkt 6 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 roku w sprawie opłat za czynności adwokatów i ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu – Dz. U. 2013 Nr 490 j.t.), opłata od pozwu w kwocie 365 zł i opłata skarbowa od pełnomocnictwa kwocie 17 zł. Koszty poniesione przez pozwanego wyniosły 3600 zł stanowiące wynagrodzenie pełnomocnika w osobie radcy prawnego (§ 6 pkt 6 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu – Dz. U. 2013 Nr 490 j.t.). Powodowi należy się zatem zwrot kwoty 873,40 zł a pozwanemu kwoty 3098,20 zł. Po skompensowaniu tych kwot powodowi należy się zwrot kwoty 2224, 80 zł.

Nieuiszczone koszty sądowe wyniosły 4635 zł i stanowią nieuiszczoną opłatę od pozwu (5000 zł – 365 zł). Na podstawie art. 113 ust.1 i 4 ustawy z dnia 28 lipca 2005 roku o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz.U.2014,poz. 1025 z późn. zm.) Sąd nakazał pobrać od powoda kwotę 4296,64 zł (4635 zł x 92,7 %), a od pozwanego kwotę 338, 36 zł ( 4635 zł x 7,3 %).

Mając na uwadze powyższe okoliczności Sąd orzekł jak w sentencji wyroku.

SSO Bartosz Pniewski