Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Kielcach

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 10 marca 2017r.

Sąd Okręgowy w Kielcach II Wydział Cywilny Odwoławczy w składzie:

Przewodniczący: SSO Cezary Klepacz

Sędziowie: SSO Sławomir Buras

SSO Rafał Adamczyk (spr.)

Protokolant: st. sekr. sąd. Justyna Bińkowska

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 10 marca 2017r. w Kielcach

sprawy z powództwa K. S.

przeciwko (...) Spółce z o.o. z siedzibą w P. Polskiej

o uzgodnienie treści księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym

na skutek apelacji powódki od wyroku Sądu Rejonowego w Ostrowcu Świętokrzyskim

z dnia 2 listopada 2016r., sygn. akt I C 568/15

1.  oddala apelację;

2.  zasądza od K. S. na rzecz (...) Spółki z o.o. z siedzibą
w P. Polskiej kwotę 3750 (trzy tysiące siedemset pięćdziesiąt) złotych tytułem kosztów postępowania apelacyjnego;

3.  przyznaje adw. O. M. od Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w Ostrowcu Świętokrzyskim kwotę 3075 (trzy tysiące siedemdziesiąt pięć) złotych tytułem kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu powódce K. S. w postępowaniu apelacyjnym.

II Ca 21/17

UZASADNIENIE

Powódka K. S. domagała się uzgodnienia z rzeczywistym stanem prawnym treści księgi wieczystej (...), prowadzonej w Sądzie Rejonowym w Ostrowcu Świętokrzyskim dla nieruchomości położonej w O. przy ul. (...) - poprzez wykreślenie w dziale IV tej księgi hipoteki przymusowej kaucyjnej o sumie 3000000 zł, ustanowionej na rzecz (...) Sp. z o. o. z siedzibą w P. Polskiej. Powódka podniosła, że nabyła tę nieruchomość w drodze umowy darowizny – zawartej w dniu 27 sierpnia 2008 r. o godzinie 11.00 w kancelarii notarialnej L. W. - bez żadnych obciążeń, a tym samym bez hipoteki kaucyjnej. Tego samego dnia, o godzinie 14.35 został złożony wniosek o wpis hipoteki przymusowej kaucyjnej na rzecz (...) Sp. z o. o., reprezentowanej przez pełnomocnika umocowanego w postępowaniu o wpis hipoteki na nieruchomości stanowiącej własność A. i U. S. na podstawie nakazu zapłaty wydanego w postępowaniu nakazowym, jako tytułu zabezpieczenia na majątku dłużników A. i U. S., a nie K. S., która nie była dłużnikiem pozwanej spółki. Ponadto, w chwili składania wniosku o wpis hipoteki, powódka od 3,5 godziny była właścicielką nieruchomości objętej księgą wieczystą (...).

Strona pozwana (...) Sp. z o. o. z siedzibą w P. Polskiej wniosła o oddalenie powództwa i zasądzenie od powódki na rzecz strony pozwanej kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Wyrokiem z dnia 2 listopada 2016 r. Sąd Rejonowy w Ostrowcu Świętokrzyskim oddalił powództwo (punkt I); nie obciążył powódki K. S. kosztami procesu na rzecz pozwanego (...) Sp. z o. o. z siedzibą w P. Polskiej (punkt II); przyznał od Skarbu Państwa (Sądu Rejonowego w Ostrowcu Świętokrzyskim) adwokatowi O. M., wykonującemu zawód w kancelarii adwokackiej w O. przy ulicy (...) wynagrodzenie w kwocie 4428 zł, w tym kwotę 828 zł podatku VAT, tytułem nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej powódce K. S. z urzędu (punkt III).

Sąd pierwszej instancji ustalił, że Sąd Okręgowy w Poznaniu w dniu 18 sierpnia 2008 r. w sprawie sygn. akt XII Nc 118/08 wydał nakaz zapłaty w postępowaniu nakazowym, którym nakazał pozwanym J. G. (1), U. S., A. S. (1) i (...) sp. j. J. G. & U.A. S. Zakład Pracy (...) w O., aby zapłacili solidarnie powodowi (...) Sp. z o. o. w P.Polskiej kwotę 9565082 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 12 sierpnia 2008 r. do dnia zapłaty oraz kwotę 32217 zł tytułem kosztów procesu. W dniu 23 września 2008 r. została nadana temu nakazowi zapłaty klauzula wykonalności. U. S. i A. S. (1) byli współwłaścicielami - na zasadzie małżeńskiej wspólności ustawowej - nieruchomości położonej w O., powiat (...), województwo (...), składającej się z działek o numerach: (...) objętej księgą wieczystą (...), prowadzoną przez Sąd Rejonowy w Ostrowcu Świętokrzyskim. Umową zawartą w dniu 27 sierpnia 2008 r. w formie aktu notarialnego, sporządzoną przed notariuszem L. W. w kancelarii notarialnej w O. przy ulicy (...), U. S. i A. S. (1) darowali tę nieruchomość córce K. S., którą reprezentował pełnomocnik adwokat S. K.. Stający do aktu darczyńcy zapewnili, że działy III i IV wskazanych w akcie ksiąg wieczystych nie zawierają wpisów, a opisane w akcie nieruchomości nie są obciążone prawami osób trzecich, ani długami, ani też innymi należnościami, do których stosuje się przepisy Ordynacji podatkowej i stającym nic nie wiadomo o istnieniu jakichkolwiek ograniczeń w rozporządzaniu nieruchomościami. Akty notarialne sporządzane w kancelarii notarialnej notariusz L. W. w 2008 r. były ewidencjonowane w programie (...). Wpisy do bazy danych nie są opatrzone metadanymi opisującymi datę i godzinę ich powstania. W dniu 27 sierpnia 2008 r. o godzinie 14:35:44 do Sądu Rejonowego w Ostrowcu Świętokrzyskim wpłynął wniosek (...) Sp. z o. o. w P. Polskiej o wpis hipoteki przymusowej kaucyjnej na sumę 3000000 zł na podstawie tytułu wykonawczego – nakazu zapłaty, wydanego przez Sąd Okręgowy w Poznaniu w sprawie XII Nc 118/08, zaopatrzonego w klauzulę wykonalności - na nieruchomości objętej księgą wieczystą (...), stanowiącej współwłasność majątkową małżeńską U. S. i A. S. (1). Wpis hipoteki przymusowej został dokonany w dniu 22 października 2008 r. Wniosek o ujawnienie w dziale II księgi wieczystej (...) K. S. jako właściciela nieruchomości objętej tą księgą wieczystą wpłynął do Sądu Rejonowego w Ostrowcu Świętokrzyskim w dniu 29 sierpnia 2008 r. o godzinie 08:01:33. Wpis prawa własności został dokonany w dniu 3 grudnia 2008 r. Postanowieniem z dnia 17 marca 2009 r. Sąd Okręgowy w Poznaniu nadał klauzulę wykonalności prawomocnemu nakazowi zapłaty, wydanemu przez Sąd Okręgowy w Poznaniu w dniu 18 sierpnia 2008 r. w sprawie XII Nc 118/08 przeciwko nabywcy nieruchomości obciążonej hipoteką kaucyjną – K. S., z ograniczeniem jej odpowiedzialności do wartości nabytej nieruchomości, położonej w O., zapisanej w księdze wieczystej (...) Sądu Rejonowego w Ostrowcu Świętokrzyskim. W dniach 26 i 27 sierpnia 2008 r. komornik dokonywał czynności zabezpieczenia ruchomości w sprawie z wniosku wierzyciela (...) Sp. z o. o. przeciwko J. G. (1), U. S. i A. S. (1), (...) sp. j. J. G. & U.A. S.. W dniu 26 sierpnia 2008 r. czynności te trwały od godziny 14.00 do godziny 16.00, a w dniu 27 sierpnia 2008 r. - od godziny 11.00 do godziny 15.30, przy czym w godzinach 14.00 – 14.30 komornik dokonał zabezpieczenia pojazdów mechanicznych. Wszystkie protokoły z tych czynności są opatrzone podpisem (...).

Sąd Rejonowy zaznaczył, iż dał wiarę w całości zeznaniom świadków S. K., L. W. i B. M., którzy w sposób logiczny wskazali, że pamiętają wprawdzie sam fakt zawarcia przez K. S. z jej rodzicami umowy darowizny, jednak nie potrafili – z uwagi na upływ czasu – podać godziny dokonania tej czynności. Sąd uznał natomiast za niewiarygodne i stworzone jedynie na użytek niniejszego postępowania zeznania świadka U. S., że do zawarcia umowy darowizny doszło pomiędzy godziną 10.55 - kiedy to świadek odebrała drugi tego dnia telefon od swojego męża, a godziną 13.28 - kiedy to miała przez telefon przekazywać córce, iż jest już „po notariuszu”. Sąd pierwszej instancji podkreślił, że od dokonania przedmiotowej czynności upłynął znaczny okres, a ponadto świadek jako matka powódki jest bezpośrednio zainteresowana wynikiem sprawy.

W tak ustalonym stanie faktycznym Sąd Rejonowy odwołał się do przepisu art. 10 ust. 1 ustawy z dnia 6 lipca 1982 r. o księgach wieczystych i hipotece (tekst jednolity Dz. U. z 2016 r., poz. 790, ze zmianami; dalej powoływana jako u.k.w.h.) i uchwały Sądu Najwyższego z dnia 16 grudnia 2009 r., III CZP 80/09 (OSNC 2010/6/84) i stwierdził, że sąd rozpoznając wniosek o wpis w księdze wieczystej jest związany stanem rzeczy istniejącym w chwili złożenia wniosku i kolejnością jego wpływu. Wpis hipoteki przymusowej ma charakter konstytutywny, co oznacza, iż bez jego dokonania hipoteka ta nie powstaje (art. 67 u.k.w.h.). Umowa darowizny nieruchomości sporządzona w formie aktu notarialnego wywołuje skutek rozporządzający z chwilą jej zawarcia, czyli przenosi własność nieruchomości na obdarowanego, a wpis – ujawnienie nowego właściciela w księdze wieczystej ma wyłącznie charakter deklaratywny, co z kolei oznacza, że dla wywołania skutku prawnorzeczowego taki wpis nie ma żadnego znaczenia. Wniosek o wpis hipoteki przymusowej, jako obciążającej nieruchomość dłużnika, nie może zostać uwzględniony, gdy dłużnik utracił już prawo własności tej nieruchomości, jednak trzeba tu wziąć pod uwagę przepis art. 192 pkt 3 k.p.c., mający odpowiednie zastosowanie także w postępowaniu wieczystoksięgowym, który stanowi, iż zbycie w toku sprawy rzeczy lub prawa objętych sporem nie ma wpływu na dalszy bieg sprawy. W ocenie Sądu pierwszej instancji, powódka nie wykazała, aby przeniesienie na jej rzecz własności nieruchomości nastąpiło przed złożeniem przez (...) Sp. z o.o. wniosku o wpis hipoteki przymusowej kaucyjnej. Poza twierdzeniami samej K. S., która zresztą nie była osobiście obecna przy zawieraniu umowy darowizny oraz zeznaniami świadka – U. S. (matki powódki), brak jest dowodów pozwalających na ustalenie godziny sporządzenia umowy darowizny. Praktyka w kancelarii notariusza L. W., polegająca na telefonicznym zasięganiu informacji w sądzie wieczystoksięgowym o aktualnych wpisach w danej księdze wieczystej czy też billingi połączeń wykonywanych z aparatów telefonicznych kancelarii nie są wystarczające do przyjęcia, aby akt notarialny rep. (...) został sporządzony około godziny 11.00, bowiem jeśli nawet uznać, iż notariusz przed spisaniem umowy uzyskała telefonicznie w Sądzie informację o stanie prawnym nieruchomości objętej księgą wieczystą (...), to nie sposób ustalić, ile czasu upłynęło między powzięciem tej informacji a zawarciem umowy przenoszącej własność nieruchomości - zatem i przy takim hipotetycznym założeniu nie można wykluczyć sytuacji, że w czasie pomiędzy uzyskaniem informacji a sporządzeniem umowy został już złożony wniosek o wpis hipoteki przymusowej. Ponadto z treści samego aktu notarialnego wynika, iż – według zapewnień stawających darczyńców - dział III i IV wskazanych w akcie ksiąg wieczystych, m. in. księgi (...), nie zawierają wpisów oraz, że opisane nieruchomości nie są obciążone prawami osób trzecich, natomiast brak w tym dokumencie jakiejkolwiek informacji, aby zapis o tej treści powstał na skutek sprawdzenia takich danych w wydziale ksiąg wieczystych przez notariusza lub pracownika kancelarii. Sąd Rejonowy dodatkowo zaznaczył, iż zaprzeczeniem twierdzeń powódki co do godziny sporządzenia umowy darowizny są dokumenty w postaci protokołów z czynności prowadzonych przez komornika. Wprawdzie z podpisu na tych protokołach brzmiącego (...) nie wynika, czy chodzi o U. S. czy też A. S. (1), jednak skoro zarówno U. S. jak i A. S. (1) byli obecni przy sporządzaniu umowy darowizny, to jedno z nich nie mogło w tym samym czasie być w miejscu dokonywania czynności komorniczych. W tym stanie rzeczy, zdaniem Sądu pierwszej instancji, sąd wieczystoksięgowy prawidłowo dokonał na rzecz pozwanego wpisu hipoteki przymusowej kaucyjnej, zatem brak jest podstaw do przyjęcia, aby stan ujawniony w księdze wieczystej był niezgodny z rzeczywistym stanem prawnym, tym bardziej że nakazowi zapłaty wydanemu przez Sąd Okręgowy w Poznaniu w sprawie XII Nc 118/08 przeciwko m. in. A. S. (1) i U. S., stanowiącemu podstawę wpisu hipoteki przymusowej, została nadana klauzula wykonalności przeciwko nabywcy tej nieruchomości - K. S..

Jako podstawę rozstrzygnięcia o kosztach procesu Sąd Rejonowy podał przepis art. 102 k.p.c. uznając, iż z uwagi na trudną sytuację finansową powódki, niecelowym byłoby obciążanie jej kosztami procesu na rzecz pozwanego.

Na podstawie art. 29 ust. 1 ustawy z dnia 26 maja 1982 r. Prawo o adwokaturze (tekst jednolity Dz. U. z 2016 r., poz. 1999, ze zmianami) w zw. z § 19 oraz § 6 pkt 7 i § 8 pkt 8 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (tekst jednolity Dz. U. z 2013 r., poz. 461, ze zmianami) Sąd Rejonowy orzekł o kosztach nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej powódce z urzędu przez adw. O. M..

Powódka wniosła apelację od powyższego wyroku. Zaskarżyła to orzeczenie w części – w zakresie rozstrzygnięcia z punktu I, zarzucając:

1. sprzeczność istotnych ustaleń Sądu z treścią zebranego w sprawie materiału dowodowego, polegającą na przyjęciu, iż zawarcie w dniu 27 sierpnia 2008 r. umowy notarialnej darowizny miało miejsce po godzinie 14:35, podczas gdy w rzeczywistości do zawarcia tej umowy doszło na pewno przed godziną 14:35, bowiem notariusz L. W. zeznała, że zawsze tuż przed spisaniem umowy dzwoni do Wydziału Ksiąg Wieczystych i sprawdza, czy w księdze wieczystej nieruchomości, będącej przedmiotem umowy, nie pojawił się jakikolwiek wniosek o wpis ostrzeżenia do tej księgi;

2. błędne ustalenie, iż protokół sporządzony przez komornika sądowego w dniu 27 sierpnia 2008 r., tj. w czasie zabezpieczenia ruchomości w firmie (...), potwierdza nieprzerwaną obecność U. i A. S. (1), podczas gdy w rzeczywistości potwierdza on jedynie, że oboje byli obecni o godzinie 11:00 w siedzibie firmy i jedno z nich było o godzinie 15:30 podpisując protokół, natomiast nie potwierdza, iż oboje byli nieprzerwanie w czasie tej czynności od godziny 11:00 aż do godziny 15:30.

Wskazując na te zarzuty, powódka wniosła o zmianę zaskarżonego wyroku w punkcie I w ten sposób, by uzgodnić treść księgi wieczystej (...), prowadzonej dla nieruchomości położonej w O. przy ul. (...), z rzeczywistym stanem prawnym - poprzez wykreślenie w dziale IV tej księgi wieczystej hipoteki przymusowej kaucyjnej w kwocie 3000000 zł, ustanowionej na rzecz (...) Sp. z o.o.

W uzupełnieniu apelacji z dnia 30 listopada 2016 r., powódka dodatkowo zarzuciła:

- naruszenie przepisów prawa materialnego, polegające na złej subsumcji, czyli nieprawidłowym dopasowaniu stanu faktycznego sprawy do przepisów, gdyż Sąd dając wiarę dokumentowi prywatnemu z akt komorniczych, złożonemu przez stronę przeciwną, przyznał mu prymat nad aktem notarialnym, napisanym i złożonym przez pracownika zaufania publicznego - notariusza, a także nad zeznaniami wiarygodnych świadków – notariusza L. W., radcy prawnego S. K. oraz pracownika kancelarii notarialnej;

- naruszenie przepisów prawa procesowego, polegające na tym, iż Sąd źle ustalił stan faktyczny poprzez nieprawidłową ocenę materiału dowodowego, gdyż mimo wielu braków i niewiadomych, dał wiarę dokumentowi, nie przeprowadzając dogłębnej analizy ani nie usuwając zaistniałych wątpliwości – nawet dowodem z urzędu, tj. dowodem z akt komorniczych i przesłuchaniem komornika pod przysięgą, bowiem Sąd błędnie ustalił, że U. S. w czasie zabezpieczania ruchomości przez komornika była obecna w firmie (...) (co potwierdza brak jej podpisu na protokole), natomiast A. S. (1) podpisał protokół najprawdopodobniej po zakończeniu jego sporządzania (co potwierdza kolejny protokół komornika, z którego wynika, iż w godzinach 14:00 – 14:30 komornik przeprowadził zabezpieczenie samochodów i ta czynność odbyła się bez udziału U. S. i A. S. (1)), co świadczy o tym, iż U. i A. S. (1) mogli w czasie trwania czynności komornika pojechać do notariusza i uczestniczyć w sporządzeniu aktu notarialnego;

- Sąd enigmatycznie opisał, iż nie jest możliwe zapamiętanie przez świadka U. S. dokładnej godziny, nie pisząc w uzasadnieniu, iż świadek pamiętał rozmowy telefoniczne przed i po czynności podpisania aktu notarialnego, wobec czego podpierał się podczas przesłuchania wiarygodnym źródłem, jakim są billingi z rozmów telefonicznych, potwierdzone przez operatora;

- Sąd wskazał, iż biegły informatyk wezwany do przeprowadzenia dowodu na prośbę K. S. napisał swoją opinię jasno, spójnie i logicznie, a płynące z niej wnioski są w pełni przekonujące, natomiast opinia biegłego nie została wykonana ze względu na brak możliwości sprawdzenia godziny, gdyż program nie rejestrował godzin zapisu dokumentów;

- ze stanu prawnego wynika, iż hipoteka ustanowiona na nieruchomości upadła w dniu 8 października 2008 r.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja nie zasługuje na uwzględnienie.

Skarżąca zarzuciła Sądowi pierwszej instancji dokonanie błędnych ustaleń faktycznych na podstawie wadliwie ocenionego materiału dowodowego. Argumentacja powódki, odwołująca się do uchybień o charakterze formalnym, w tym w szczególności do przeprowadzenia oceny dowodów przez Sąd z przekroczeniem dyspozycji art. 233 § 1 k.p.c., przywołała potrzebę przypomnienia zasad tej oceny ugruntowanych w judykaturze. Sąd analizuje zatem wiarygodność i moc dowodów według swego przekonania, na podstawie wszechstronnego rozważenia zebranego materiału. Przepis art. 233 § 1 k.p.c., przy uwzględnieniu treści art. 328 § 2 k.p.c., nakłada na sąd orzekający obowiązek: po pierwsze - wszechstronnego rozważenia zebranego w sprawie materiału, po drugie - uwzględnienia wszystkich dowodów przeprowadzonych w postępowaniu, po trzecie - skonkretyzowania okoliczności towarzyszących przeprowadzeniu poszczególnych dowodów, mających znaczenie dla oceny ich mocy i wiarygodności, po czwarte - wskazania jednoznacznego kryterium oraz argumentacji pozwalającej - wyższej instancji i skarżącemu - na weryfikację dokonanej oceny w przedmiocie uznania dowodu za wiarygodny bądź też jego zdyskwalifikowanie, po piąte - przytoczenia w uzasadnieniu zaskarżonego orzeczenia dowodów, na których sąd się oparł i przyczyn, dla których innym dowodom odmówił wiarygodności. Jak trafnie przyjmuje się przy tym w orzecznictwie sądowym, jeżeli z określonego materiału dowodowego sąd wyprowadza wnioski logicznie poprawne i zgodne z doświadczeniem życiowym, to ocena dokonana przez sąd nie narusza reguł swobodnej oceny dowodów (art. 233 § 1 k.p.c.) i musi się ostać, choćby w równym stopniu, na podstawie tego materiału dowodowego, dawały się wysnuć wnioski odmienne. Tylko w przypadku, gdy brak jest logiki w powiązaniu wniosków z zebranymi dowodami lub gdy wnioskowanie sądu wykracza poza schematy logiki formalnej albo, wbrew zasadom doświadczenia życiowego, nie uwzględnia jednoznacznych praktycznych związków przyczynowo - skutkowych, to przeprowadzona przez sąd ocena dowodów może być skutecznie podważona (tak Sąd Najwyższy m. in. w wyroku z dnia 27 września 2002 r., II CKN 817/00, LEX nr 56906). Dla zasadności zarzutu naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. nie wystarcza stwierdzenie o wadliwości dokonanych ustaleń faktycznych, odwołujące się do stanu faktycznego, który w przekonaniu skarżącego odpowiada rzeczywistości. Konieczne jest tu podanie przyczyn dyskwalifikujących postępowanie sądu w tym zakresie. W szczególności skarżący powinien wskazać, jakie kryteria oceny naruszył sąd przy ocenie konkretnych dowodów, uznając brak ich wiarygodności i mocy dowodowej lub niesłusznie im je przyznając (tak Sąd Najwyższy m. in. w orzeczeniach z dnia: 23 stycznia 2001 r., IV CKN 970/00, LEX nr 52753, 12 kwietnia 2001 r., II CKN 588/99, LEX nr 52347, 10 stycznia 2002 r., II CKN 572/99, LEX nr 53136).

Powódka nie sprostała temu zadaniu. Wbrew jej zarzutom, Sąd Rejonowy drobiazgowo ocenił wiarygodność i moc poszczególnych dowodów przeprowadzonych w sprawie, a podstawy i zasady dokonanej analizy wyczerpująco wyjaśnił w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku. Sąd Okręgowy przyjmuje jako własne ustalenia Sądu pierwszej instancji i podziela argumentację prawną tego Sądu. Sąd Rejonowy obszernie omówił, w jaki sposób przedstawia się rozkład ciężaru dowodu w niniejszej sprawie. Powódka, występując z żądaniem opartym na treści art. 10 ust. 1 u.k.w.h. powinna wykazać, że istotnie zachodzi, pomiędzy ujawnionym w księdze wieczystej (...) a rzeczywistym stanem prawnym nieruchomości, niezgodność uzasadniająca jej usunięcie przez wykreślenie w dziale IV tej księgi hipoteki przymusowej kaucyjnej o sumie 3000000 zł. Podnoszona przez K. S. okoliczność, iż umowa darowizny, na mocy której powódka stała się właścicielką nieruchomości, została zawarta w dniu 27 sierpnia 2008 r. przed godziną wpływu do Sądu Rejonowego w Ostrowcu Świętokrzyskim (czyli godziną 14:35) wniosku (...) Spółki z o. o. w P. Polskiej o wpis hipoteki przymusowej kaucyjnej na sumę 3000000 zł na nieruchomości objętej księgą wieczystą (...), stanowiącej współwłasność majątkową U. S. i A. S. (1), powinna być zatem udowodniona w sposób jednoznaczny i niebudzący żadnych wątpliwości. Prawidłowe jest stanowisko Sądu Rejonowego, że przeprowadzone w sprawie dowody nie pozwoliły na konkluzję zgodną z oczekiwaniem skarżącej. Świadek L. W. – notariusz sporządzający akt notarialny umowy darowizny nie pamiętała okoliczności dokonania tej konkretnej czynności, zrelacjonowała tylko, że w 2008 r. kancelaria notarialna była czynna od 8.30 do 16.00 i opisała praktykę wykonywania telefonów do Wydziału Ksiąg Wieczystych Sądu Rejonowego bezpośrednio przed sporządzeniem danego aktu notarialnego w celu sprawdzenia stanu prawnego nieruchomości, szczególnie wpisów w dziale III i IV (k. 228 – 228v). Wbrew zarzutom powódki, z treści aktu notarialnego Rep. (...) nie wynika, aby zawarty w nim zapis o braku wpisów w dziale III i IV księgi wieczystej (...) był efektem wcześniejszego sprawdzenia tej okoliczności przez notariusza, bowiem o powyższym fakcie zapewnili U. i A. S. (1), a nie notariusz (sformułowanie o „zapewnieniu” zawarte na początku § 1 aktu notarialnego odnosi się również do zawartych w tym § punktów 2. i 3. – k. 20 – 21). L. W. zeznała także, że na życzenie strony w akcie notarialnym może być zamieszczona informacja o godzinie sporządzenia czynności notarialnej – co jednak nie miało miejsca w przypadku umowy darowizny Rep. (...). Niczego nie zmieniają w tej mierze zeznania świadków S. K. (k. 228 – 229) i B. M. (k. 341v), którzy nie dysponowali wiedzą na temat godziny sporządzenia aktu notarialnego Rep. (...). Sąd Rejonowy trafnie zaznaczył, iż nawet jeśli notariusz przed spisaniem umowy uzyskała telefonicznie w Sądzie informację o stanie prawnym nieruchomości objętej księgą wieczystą (...), to nie jest możliwe ustalenie, ile czasu upłynęło między powzięciem tej informacji a zawarciem umowy przenoszącej własność nieruchomości – również więc przy tym hipotetycznym założeniu nie można wykluczyć sytuacji, że w czasie pomiędzy uzyskaniem informacji a sporządzeniem umowy darowizny został już złożony przez (...) Spółkę z o. o. wniosek o wpis hipoteki przymusowej. Przeprowadzona przez Sąd pierwszej instancji ocena zeznań świadka U. S. nie jest sprzeczna z zasadami logiki i doświadczenia życiowego. Sąd Rejonowy prawidłowo wskazał, że w chwili składania zeznań przez tego świadka upłynęło ponad 8 lat od dokonania umowy darowizny i trudno uznać, aby świadek na podstawie billingów rozmów telefonicznych mogła stwierdzić, iż akt notarialny został zawarty między godziną 10.55 (kiedy świadek odebrał telefon od męża) a 13.28 (kiedy świadek dzwonił do córki przekazać, że jest „po notariuszu” – k. 229). Niewątpliwie U. S. w ciągu kolejnych dni i lat po zawarciu umowy darowizny Rep. A 2835/2008 wielokrotnie rozmawiała przez telefon z mężem i córką, stąd nie można dać wiary, iż pamiętała treść wszystkich tych rozmów, a same billingi nie dowodzą, w jakim celu były wykonywane telefony. Uważna lektura uzasadnienia wyroku Sądu pierwszej instancji wskazuje, że Sąd ten uznał, iż opinia biegłego P. T. nie potwierdza wersji powódki, gdyż w programie komputerowym (...) nie można sprawdzić daty i godziny powstania dokumentu (k. 281), co nie jest równoznaczne z tym, że „opinia biegłego nie została wykonana”. Powódka nie ma racji, iż Sąd Rejonowy przy ocenie dowodów dał prymat treści protokołów sporządzonych przez komornika sądowego przy Sądzie Rejonowym Poznań – Nowe Miasto i Wilda w Poznaniu K. C. nad treścią aktu notarialnego Rep. (...). Sąd Rejonowy analizował wszystkie wymienione dokumenty i właściwie dostrzegł, że z aktu notarialnego umowy darowizny nie wynika godzina dokonania tej czynności, nie da się jej również precyzyjnie określić na podstawie zeznań świadków i powódki, natomiast protokoły czynności dokonywanych przez komornika K. C. w dniu 27 sierpnia 2008 r. dodatkowo potwierdzają okoliczność, iż nie było możliwe zawarcie aktu notarialnego Rep. (...)pomiędzy godziną 11.00 a 15.30, bowiem wówczas komornik dokonywał zabezpieczenia ruchomości dłużników w sprawie Km 1436/08, a w czasie tych czynności był obecny jeden z dłużników (na protokołach znajduje się podpis (...) – k. 301 - 303), zatem oboje małżonkowie nie mogli w tym samym czasie znajdować się w kancelarii notarialnej L. W. i zawierać umowy darowizny nieruchomości na rzecz powódki. Brak było podstaw do dopuszczenia z urzędu dowodów „z akt komorniczych i przesłuchania komornika pod przysięgą”. Powódka, reprezentowana przez fachowego pełnomocnika, nie zgłaszała tego rodzaju dowodów przed Sądem pierwszej instancji (k. 342). Skarżąca nie wyjaśniła, dlaczego dopiero w apelacji domagała się przesłuchania świadka M. S. na okoliczność, czy A. S. (1) przebywał podczas pobytu komornika przez cały czas w firmie (k. 373). Wniosek ten jest zatem spóźniony w świetle art. 381 k.p.c. Pozostałe okoliczności podnoszone przez powódkę w apelacji, dotyczące „upadku hipoteki” i braku przesłanek do nadania klauzuli wykonalności przeciwko K. S. jako dłużnikowi rzeczowemu nie stanowiły podstawy żądania zgłoszonego przez K. S. w postępowaniu przed Sądem Rejonowym, zatem nie mogły być przedmiotem rozpoznania przez Sąd odwoławczy. W sprawie o usunięcie niezgodności między stanem prawnym nieruchomości ujawnionym w księdze wieczystej a rzeczywistym stanem prawnym sąd jest związany żądaniem pozwu (tak Sąd Najwyższy w uchwale składu siedmiu sędziów z dnia 18 maja 2010 r., III CZP 134/09, OSNC 2010/10/131). Wskazane przez powoda okoliczności faktyczne uzasadniające żądanie pozwalają na określenie podstawy roszczenia, a tym samym na zakreślenie ram sporu i kognicji sądu. W postępowaniu apelacyjnym nie można rozszerzyć żądania pozwu ani występować z nowymi roszczeniami (art. 383 k.p.c.). Sąd drugiej instancji co prawda nie ogranicza się do kontroli prawidłowości zaskarżonego wyroku sądu pierwszej instancji i ponownie - w granicach apelacji - rozpoznaje sprawę w jej aspekcie merytorycznym, jednak punktem wyjścia są dla niego skonkretyzowane już wcześniej żądania oraz twierdzenia obronne stron. Sąd odwoławczy ma zatem obowiązek orzec merytorycznie o przedmiocie postępowania, który uległ ustaleniu w toku postępowania pierwszoinstancyjnego (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 22 czerwca 2001 r., I PZ 22/01, OSNP 2003/10/255 i postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 9 maja 2014 r., I PZ 3/14, LEX nr 1475233).

W świetle powyższych rozważań, prawidłowe jest stanowisko Sądu pierwszej instancji, iż powódka nie wykazała, aby stała się właścicielką nieruchomości objętej księgą wieczystą (...) przed złożeniem przez (...) Spółkę z o. o. wniosku o wpis hipoteki przymusowej kaucyjnej na tej nieruchomości. Sąd, rozpoznając wniosek o wpis w księdze wieczystej, jest związany stanem rzeczy istniejącym w chwili złożenia wniosku i kolejnością jego wpływu. Nie zachodzi zatem niezgodność pomiędzy stanem prawnym ujawnionym w księdze wieczystej (...) a rzeczywistym stanem prawnym nieruchomości, mogąca uzasadniać wykreślenie w dziale IV tej księgi hipoteki przymusowej kaucyjnej o sumie 3000000 zł.

Dlatego też Sąd Okręgowy na podstawie art. 385 k.p.c. oddalił apelację jako bezzasadną.

O kosztach postępowania apelacyjnego orzeczono na podstawie art. 98 § 1 i 3 k.p.c. w zw. z art. 99 k.p.c., art. 391 § 1 k.p.c. oraz § 10 ust. 1 pkt 1 w zw. z § 5 pkt 8 i § 2 pkt 8 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz. U. z 2015 r., poz. 1804, ze zmianami). Powódka jako przegrywająca sprawę w drugiej instancji powinna zwrócić stronie pozwanej koszty postępowania apelacyjnego, obejmujące wynagrodzenie pełnomocnika (...) Sp. z o. o. z siedzibą w P. Polskiej w kwocie 3750 zł. Sąd Okręgowy nie znalazł podstaw do zastosowania przepisu art. 102 k.p.c. przy orzekaniu o kosztach postępowania apelacyjnego. Za takim rozstrzygnięciem nie może przemawiać wyłącznie trudna sytuacja materialna powódki (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 8 grudnia 2011 r., IV CZ 111/11, LEX nr 1119554). Przekonanie strony o zasadności zajmowanego stanowiska, które w pewnych przypadkach może skutkować nieobciążaniem strony kosztami przegranego procesu przed sądem pierwszej instancji, przestaje być aktualne w postępowaniu apelacyjnym (por. postanowienia Sądu Najwyższego: z dnia 30 marca 2012 r., III CZ 13/12, LEX nr 1164738; z dnia 15 czerwca 2011 r., V CZ 24/11, LEX nr 898277; z dnia 5 października 2011 r., IV CZ 48/11, LEX nr 1299203). Gdy chodzi o sferę istotną dla ukształtowania podstawy faktycznej i prawnej w niniejszej sprawie, powódka miała możliwość zweryfikowania swojej oceny po zapoznaniu się uzasadnieniem wyroku Sądu Rejonowego. W tych warunkach, podejmując decyzję o kwestionowaniu niekorzystnego dla siebie orzeczenia, skarżąca powinna była uwzględnić konieczność ponoszenia związanych z tym konsekwencji procesowych łączących się z możliwością przegrania sprawy w drugiej instancji, również w zakresie kosztów procesu.

Na podstawie art. 29 ust. 1 ustawy z dnia 26 maja 1982 r. Prawo o adwokaturze (tekst jednolity Dz. U. z 2016 r., poz. 1999, ze zmianami) w zw. z § 4 ust. 1 i 3, § 8 pkt 8, § 11 pkt 8 i § 16 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 3 października 2016 r. w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez adwokata z urzędu (Dz. U. z 2016 r., poz. 1714), Sąd Okręgowy przyznał adw. O. M. od Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w Ostrowcu Świętokrzyskim kwotę 3075 zł tytułem kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu powódce K. S. w postępowaniu apelacyjnym.

SSO Sławomir Buras SSO Cezary Klepacz SSO Rafał Adamczyk