Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Kielcach

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 30 czerwca 2014 r.

Sąd Okręgowy w Kielcach II Wydział Cywilny Odwoławczy

w składzie:

Przewodniczący: SSO Cezary Klepacz

Sędziowie: SSO Teresa Strojnowska

SSR del. Bartosz Pniewski (spr.)

Protokolant: protokolant sądowy Beata Wodecka

po rozpoznaniu w dniu 30 czerwca 2014 r. w Kielcach na rozprawie

sprawy z powództwa Powiatu (...)

przeciwko M. T.

o zapłatę

na skutek apelacji pozwanej

od wyroku Sądu Rejonowego w Jędrzejowie

z dnia 6 lutego 2014 r. sygn. VI C 363/13

oddala apelację, zasądza od M. T.na rzecz Powiatu (...)kwotę 1800 (jeden tysiąc osiemset) złotych tytułem kosztów postępowania apelacyjnego, przyznaje od Skarbu Państwa – Sadu Rejonowego w Jędrzejowie na rzecz adwokat A. B.kwotę 2214 (dwa tysiące dwieście czternaście) złotych tytułem kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu w postępowaniu apelacyjnym.

Sygn. akt II Ca 573/14

UZASADNIENIE

Wyrokiem wydanym w dniu 6 lutego 2014 roku Sąd Rejonowy w Jędrzejowie zasądził od M. T. na rzecz Powiatu (...) kwotę 23 789,69 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 2 września 2013 roku do dnia zapłaty oraz kwotę 5965, 67 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 2 września 2013 roku do dnia zapłaty; oddalił powództwo w pozostałej części; zasądził od M. T. na rzecz Powiatu (...) kwotę 4865 zł tytułem zwrotu kosztów procesu; przyznał adw. A. B. od Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w Jędrzejowie kwotę 4428 zł tytułem kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (k. 66)

.

Powyższe rozstrzygnięcie Sąd Rejonowy oparł na następujących ustaleniach faktycznych.

M. T.była zatrudniona w Starostwie Powiatowym we W.na stanowisku kasjera. W okresie od 1 stycznia 2009 roku, daty bliżej nieustalonej, do 25 maja 2012 roku we W., w krótkich odstępach czasu, w wykonaniu z góry powziętego zamiaru, dopuściła się szeregu zachowań polegających na zaborze w celu przywłaszczenia pieniędzy wpłacanych przez interesantów do kasy Starostwa w łącznej kwocie 258 434, 34 zł oraz usunęła dokumenty w postaci kwitariuszy w ilości 20 sztuk, potwierdzające dokonanie poszczególnych wpłat pieniędzy, którymi nie miała prawa dysponować. Sąd przypisał oskarżonej między innymi: zabór w roku 2011 łącznie kwoty 84 170 złotych, zabór w roku 2012 łącznie kwoty 31 408,50 złotych. Za ten czyn, stanowiący przestępstwo z art. 278 § 1 kk w zw. z art. 294 § 1 k.k. i art. 276 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k. i art. 12 k.k., została skazana prawomocnym wyrokiem Sądu Okręgowego w Kielcach, Wydział III Karny z dnia 28 stycznia 2013 roku w sprawie sygn. akt III K181/12. W wyroku tym sąd, na podstawie art. 72 § 2 kk zobowiązał M. T.do naprawienia wyrządzonej szkody poprzez zapłatę na rzecz Starostwa Powiatowego kwoty 224 323,33 złotych w terminie 3 lat od daty uprawomocnienia się wyroku. Wysokość odsetek ustawowych naliczonych od dat zaboru przez pozwaną wynikających z poszczególnych kwitariuszy z 2011 roku do dnia 28 sierpnia 2013 roku wynosi 23789,69, a z poszczególnych kwitariuszy z 2012 roku wynosi 5 965,57 zł.

W tak ustalonym stanie faktycznym Sąd Rejonowy uznał powództwo skierowane przeciwko M. T. za zasługujące na uwzględnienie niemal w całości. Sąd Rejonowy przyjął, że zabór w celu przywłaszczenia wyczerpujący znamiona przestępstwa z art. 278 § 1 kk w zw. z art. 294 § 1 k.k. i art. 276 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k. i art. 12 k.k. stanowi równocześnie delikt cywilnoprawny w rozumieniu art. 415 kc. W sytuacji prawomocnego skazania pozwanej za przestępstwo, nie może budzić wątpliwości zarówno wina pozwanej, fakt wyrządzenia szkody oraz normalny związek przyczynowy pomiędzy zachowaniem sprawcy a wyrządzoną powodowi szkodą. Sąd Rejonowy oceniając żądania powoda zasądzenia odsetek odwołał się do uchwały składu 7 sędziów z dnia 22 września 1970 roku, III PZP 18/70, publikowanej w OSNCP 1971/1/5, w której przyjęto, że wierzyciel może żądać odsetek za opóźnienie zwrotu kwoty zagarniętej przez dłużnika Już od daty wyrządzenia szkody i uznał, że odsetki przysługują zatem od dat zaboru poszczególnych kwot, objętych kwitariuszami wskazanymi w sentencji wyroku skazującego. Nie ma na tej płaszczyźnie znaczenia zakwalifikowanie przestępstwa jako czynu ciągłego w rozumieniu 12 k.k. przepis ten ma znaczenie jedynie na gruncie odpowiedzialności karnej, a umożliwia kazanie sprawcy za jedno przestępstwo w sytuacji, gdy wiele zachowań podjętych –krótkich odstępach czasu jest objętych jednym zamiarem oskarżonego. Z punktu widzenia prawa cywilnego – z uwagi na brak analogicznej regulacji w kodeksie cywilnym – poszczególne zachowania, zakwalifikowane jako elementy jednego przestępstwa o charakterze czynu ciągłego stanowią odrębne zachowania stanowiące czyny niedozwolone w rozumieniu art. 415 k.c. Zdaniem Sądu Rejonowego zakreślenie pozwanej w wyroku karnym terminu 3 lat na naprawienie szkody poprzez zapłatę należności głównej w kwocie 224 323,33 zł, przy ustaleniu, że termin ten jeszcze nie upłynął nie stanowi przeszkody do zasądzenia odsetek od wspomnianej należności w postępowaniu cywilnym. Sąd pierwszej instancji wskazał, że jakkolwiek wykonalność zobowiązania do naprawienia szkody orzeczonego nap art. 72 §2 k.k. następuje z zaistnieniem terminu wskazanego przez sąd orzekający w trybie 74 § 1bk.k. (wyjątkowo też w związku z art. 178 § 1 k.k.w.) jako czas jego wykonania, I zatem dopiero wówczas orzeczeniu zawierającemu takie rozstrzygnięcie – w tym zakresie na nadać klauzulę wykonalności, niemniej zasady rządzące postępowaniem karnym nie mogą być automatycznie przenoszone na grunt postępowania cywilnego bez wyraźnej podstawy prawnej. Na tle stosowania przepisów k.p.c. w orzecznictwie Sądu Najwyższego wyrażany jest pogląd, iż ustalony przez sąd karny na podstawie art. 72 § i art. 74 k.k. termin naprawienia szkody przez skazanego w związku z warunkowym zawieszeniem wykonania kary nie ma charakteru terminu wymagalności cywilnego roszczenia o naprawienie szkody wywołanej deliktem o cechach przestępstwa, o długości tego terminu decydują bowiem tylko okoliczności Istotne dla spełnienia probacyjnego celu orzeczenia, a nie przesłanki wymagalności roszczenia wskazane w art. 455 k.c. lub przesłanki określone w art. 320 k.p.c. Poszkodowany nie ma wpływu na określenie tego terminu nie można od niego wymagać, by oczekiwał z realizacją własnych uprawnień cywilnych aż minie termin wyznaczony sprawcy szkody w wyroku karnym do jej naprawienia. W takim ujęciu termin wyznaczony przez sąd karny na podstawie art. 74 k.k. odgrywa rolę tylko przy ocenie karnoprawnych aspektów związanych z zarządzeniem wykonania kary, a nie jest przeszkodą dla prowadzenia egzekucji obowiązku naprawienia szkody. Sąd Rejonowy uznał, że powództwo nie zasługuje na uwzględnienie jedynie w zakresie odsetek ustawowych :a okres od dnia 28 sierpnia 20A3 roku do dnia 1 września 2013 roku, bowiem od zaległych odsetek można żądać odsetek jedynie od momentu wytoczenia powództwa (art. 482 § 1 k.c.)

Apelację od tego wyroku wniosła pozwana M. T. zaskarżając go w punkcie I i II i zarzucając mu:

1)  naruszenie prawa materialnego, art. 481 § 1 k.c. poprzez jego błędną wykładnię i przyjęcie w konsekwencji, że odsetki od należności głównej należą się w niniejszej sprawie od daty wyrządzenia szkody, a nie od daty uprawomocnienia się wyroku zasądzającego należność główną na rzecz powoda, podczas gdy jak wynika z art. 481 § 1 k.c. odsetki należą się za czas opóźnienia, a skoro pozwana ma wyznaczony czas 3 lat od uprawomocnienia się wyroku na naprawienie szkody to dopiero 6 marca 2016 roku będzie możliwe stwierdzenie pozostawania jej w opóźnieniu,

2)  naruszenie prawa procesowego, tj. art. 233 § 1 k.p.c. poprzez dowolną ocenę zebranego w sprawie materiału dowodowego i nieuwzględnienie okoliczności, że pozwana zwróciła powodowi część należności głównej, a zatem podstawa wyliczenia odsetek, a także okres ich wyliczenia uległ zmniejszeniu i nie można w całości oprzeć się na kwotach wskazanych w wyroku karnym.

W oparciu o tak sformułowane zarzuty pozwana M. T. wniosła o zmianę zaskarżonego wyroku we wskazanym zakresie i oddalenie powództwa, ewentualnie uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Rejonowemu w Jędrzejowie.

Powód Powiat (...) wniósł o oddalenie apelacji i zasądzenie kosztów postępowania apelacyjnego.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja jest bezzasadna.

Sąd Rejonowy dokonał prawidłowych ustaleń faktycznych, które Sąd Okręgowy w całości uznaje za własne i w oparciu o nie wydał trafne orzeczenie, przyjmując, że pozwana M. T. w ramach naprawienia szkody wywołanej czynami niedozwolonymi polegającymi na przywłaszczeniu kwot pieniędzy należnych powodowi jest zobowiązana do zwrócenia Powiatowi (...) kwoty 23 789, 69 zł stanowiącej odsetki od tych kwot przywłaszczonych w 2011 roku i kwoty 5965, 57 zł stanowiącej odsetki od kwot przywłaszczonych w 2012 roku.

W pierwszej kolejności należy zauważyć, że sformułowany w apelacji zarzut naruszenia przez Sąd prawa procesowego został ostatecznie cofnięty na rozprawie apelacyjnej w dniu 30 czerwca 2014 roku (k. 95). Mając zaś na uwadze, że sąd drugiej instancji - bez podniesienia w apelacji lub w toku postępowania apelacyjnego odpowiedniego zarzutu (albo wobec jego cofnięcia w tym postępowaniu) - nie może wziąć z urzędu pod rozwagę uchybień prawu procesowemu, popełnionych przez sąd pierwszej instancji, choćby miały wpływ na wynik sprawy, ocena zasadności tego zarzutu jest niedopuszczalna.

Chybiony jest zarzut naruszenia przez Sąd Rejonowy przepisu art. 481 § 1 k.c. Na tle wykładni tego przepisu wskazuje się, że zgodnie z ogólną regułą (art. 455 k.c.) dotyczącą wymagalności roszczenia, a w konsekwencji określenia terminu, od którego rozpoczyna bieg roszczenie o odsetki związane z opóźnieniem się dłużnika ze spełnieniem świadczenia pieniężnego (art. 481 § 1 k.c.), jeżeli termin spełnienia świadczenia nie jest oznaczony ani nie wynika z właściwości zobowiązania, świadczenie powinno być spełnione niezwłocznie po wezwaniu dłużnika do wykonania. W wypadku zobowiązań z czynów niedozwolonych, które mają charakter bezterminowy, stan opóźnienia w spełnieniu świadczenia powstaje zatem po wezwaniu dłużnika do świadczenia. Znaczenie takiego wezwania wierzyciela polega na tym, że z jego chwilą na dłużniku zaczyna ciążyć obowiązek niezwłocznego spełnienia świadczenia, nie spełniając go - popada w opóźnienie, a to uprawnia wierzyciela do żądania odsetek za czas opóźnienia. Dłużnik popada w opóźnienie, jeśli nie spełnia świadczenia pieniężnego w terminie, w którym stało się ono wymagalne, także wtedy, gdy kwestionuje istnienie lub wysokość świadczenia. W przypadku jednak czynów niedozwolonych polegających za zagarnięciu (zaborze) określonej kwoty termin spełnienia świadczenia, a więc zwrotu zagarniętej kwoty, wynika z natury (właściwości) zobowiązania. Dłużnik zagarniający pieniądze wie, że należą one do kogo innego i że nie powinny być w jego posiadaniu. Z istoty więc zagarnięcia pieniędzy wynika, że sprawca zagarnięcia jest w zwłoce już od dnia popełnienia przestępstwa i że nie zachodzi potrzeba wezwania go do ich zwrotu, aby uczynić mu skuteczny zarzut, że opóźnia się ze spełnieniem świadczenia. Wierzyciel może żądać odsetek od kwoty zagarniętej przez dłużnika od daty wyrządzenia szkody. Z wyrażonym tu poglądem nie stoi w sprzeczności pogląd wyrażony w powołanym w apelacji wyroku Sądu Najwyższego z dnia z dnia 28 kwietnia 2006 roku (V CK 6/06). Ten ostatni pogląd został bowiem wyrażony na tle sprawy o stanie faktycznym odmiennym od tego, który został ustalony w niniejszej sprawie. We wskazanej sprawie Sąd Najwyższy uznał wprawdzie, że przyjęcie zgodnie z treścią art. 481 § 1 k.c. w związku z art. 455 k.c., iż odsetki od odszkodowania za zagarnięcie środków pieniężnych należą się od daty wyrządzenia szkody, na co wskazuje właściwość zobowiązania (art. 455 k.c. in principio), mogłoby prowadzić do nieuzasadnionego uprzywilejowania wierzyciela kosztem dłużnika, ale chodziło w tym przypadku o odsetki od odszkodowania za zagarnięcie kwoty pieniędzy, wyliczonego poprzez ustalenie korzyści w lokat bankowych jakie uzyskałby pokrzywdzony, gdyby kwot tych mu bezprawnie nie zawłaszczono. Należy się w takim przypadku zgodzić z poglądem Sądu Najwyższego, że skoro odszkodowanie zostało wyliczone w tej sprawie zgodnie z zasadą wynikającą z art. 363 § 2 k.c. według stanu rzeczy, według cen istniejących w chwili zamknięcia rozprawy w pierwszej instancji, to z uzasadniało, to zasądzenie odsetek ustawowych od tej daty, a nie od daty zaboru środków. Ten sposób określenia wymagalności roszczenia o zwrot bezprawnie przywłaszczonych pieniędzy nie znajdzie jednak zastosowania w niniejszej sprawie.

Sąd Rejonowy prawidłowo ocenił wpływ określonego w wyroku Sądu Okręgowego w Kielcach z dnia 28 stycznia 2013 roku wydanego w sprawie III K 181/12 obowiązku naprawienia szkody w terminie 3 lat od uprawomocnienia się tego wyroku na możliwość dochodzenia odsetek za opóźnienie w spełnieniu świadczenia wynikającego z przywłaszczenia poszczególnych kwot w latach 2011 - 2012. Zgodzić się w pełni należy z poglądem wyrażonym w pisemnym uzasadnieniu zaskarżonego wyroku, że ustalony przez sąd karny na podstawie art. 72 § i art. 74 k.k. termin naprawienia szkody przez skazanego w związku z warunkowym zawieszeniem wykonania kary nie ma charakteru terminu wymagalności cywilnego roszczenia o naprawienie szkody wywołanej deliktem o cechach przestępstwa, o długości tego terminu decydują bowiem tylko okoliczności istotne dla spełnienia probacyjnego celu orzeczenia, a nie przesłanki wymagalności roszczenia wskazane w art. 455 k.c. lub przesłanki określone w art. 320 k.p.c. Poszkodowany nie ma wpływu na określenie tego terminu i nie można od niego wymagać, by oczekiwał z realizacją własnych uprawnień cywilnych aż minie termin wyznaczony sprawcy szkody w wyroku karnym do jej naprawienia. W takim ujęciu termin wyznaczony przez sąd karny na podstawie art. 74 k.k. odgrywa rolę tylko przy ocenie karnoprawnych aspektów związanych z zarządzeniem wykonania kary, a nie jest przeszkodą dla prowadzenia egzekucji obowiązku naprawienia szkody.

Mając na uwadze powyższe okoliczności Sąd Okręgowy na podstawie art. 385 k.p.c. oddalił apelację jako bezzasadną.

O kosztach postępowania apelacyjnego Sąd Okręgowy orzekł na podstawie art. 98 § 1, 3 k.p.c. w zw. z art. 391 k.p.c. zasądzając od pozwanej M. T. na rzecz Powiatu (...) kwotę 1800 tytułem wynagrodzenia radcy prawnego § 6 pkt 4 i 5 w zw. z § 12 ust. ust. 1 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (Dz. U. 2013 Nr 490 j.t.).

Na podstawie art. 29 ust. 1 ustawy z dnia 26 maja 1982 roku – Prawo o adwokaturze (Dz. U. 2014 poz. 635 j.t.) w zw. z § 6 pkt 4 i 5 w zw. z § 13 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 roku w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (Dz. U. 2013, poz. 461 j.t.) Sąd Okręgowy przyznał adw. A. B. od Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w Jędrzejowie kwotę 2214 zł tytułem kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu.

SSR B. Pniewski (del.) SSO C. Klepacz SSO T. Strojnowska

ZARZĄDZENIE

(...)