Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Kielcach

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 9 października 2020 r.

Sąd Okręgowy w Kielcach II Wydział Cywilny Odwoławczy

w składzie:

Przewodniczący: Sędzia SO Mariusz Broda

po rozpoznaniu w dniu 9 października 2020 r. w Kielcach

na posiedzeniu niejawnym

sprawy z powództwa Gminy O.

przeciwko A. K.

o zapłatę

na skutek apelacji powoda Gminy O.

od wyroku Sądu Rejonowego w Ostrowcu Świętokrzyskim

z dnia 1 lipca 2020 r. sygn. I C 579/19

oddala apelację.

ZARZĄDZENIE

(...)

(...)

(...)

(...)

Sygn. akt II Ca 979/20

UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 1.07.2020r. Sąd Rejonowy w Ostrowcu Świętokrzyskim oddalił powództwo Gminy O. przeciwko A. K. o zapłatę kwoty 18 487,87 zł, z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty. Podstawy faktyczne i prawne takiego rozstrzygnięcia Sąd pierwszej instancji przedstawił w pisemnym uzasadnieniu (k.175-180).

Wyrok w całości zaskarżył powód. W wywiedzionej apelacji, podnosząc zarzuty szczegółowo w niej opisane (k.183-185), wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez uwzględnienie powództwa w całości, zasądzenie kosztów procesu za obie instancje.

Pozwany nie zajął żadnego stanowiska w postępowaniu apelacyjnym.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

W pierwszej kolejności wyjaśnić należy, że data wywiedzenia apelacji determinowała rozpoznanie tego środka odwoławczego na podstawie przepisów kpc w brzmieniu aktualnie obowiązującym (art. 9 ust. 2; art. 9 ust. 4 a contrario - ustawy z dnia 4.07.2019r. o z zmianie ustawy Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw – Dz.2019.1469), tj. w trybie uproszczonym, na posiedzeniu niejawnym, wobec braku wniosku o przeprowadzenie rozprawy (art. 374 kpc).

Z kolei konsekwencją rozpoznania sprawy w postępowaniu uproszczonym, było sporządzenie niniejszego uzasadnienia z uwzględnieniem wymogów w granicach określonych w art. 505 ¹³ § 2 kpc.

W następnej kolejności przypomnieć należy, że fundamentalnym warunkiem prawidłowego rozpoznania sprawy cywilnej, także na etapie postępowania apelacyjnego, jest właściwe, tj. zgodne z treścią żądania pozwu i jego uzasadnienia zidentyfikowanie przedmiotowych granic tego postępowania. Uwaga ta wydaje się o tyle istotne, że powód, także w roli skarżącego niedostatecznie docenia wagę i znaczenie tego wymogu.

Analiza kolejno zajmowanych przez powoda stanowisk procesowych (pismo procesowe – k.76-77; protokół rozprawy – k.110), obejmujących eksponowane na uzasadnienie pozwu podstawy faktyczne, ponad wszelką wątpliwość prowadzi do wniosku, że podstawą faktyczną żądania pozwu ostatecznie pozostawał łączący strony stosunek najmu lokalu mieszkalnego i wynikający z niego obowiązek pozwanego zapłaty czynszu najmu i opłat związanych z realizacją jego uprawnień jako najemcy. O ile pierwotnie powód odwoływał się do „czynszu najmu i opłat za świadczenia dodatkowe” (uzasadnienie pozwu – k. 5), to następnie wykluczył stosunek najmu, jako źródło przedmiotowego roszczenia, stwierdzając, że pozwany nie wstąpił w stosunek najmu i wskazując na art. 18 ust. 1 i 2 ustawy o ochronie praw lokatorów (…) - jako podstawę dochodzonego żądania (pismo – k. 76-77), by ostatecznie twierdzić, że „pozwany jest najemcą lokalu” , a „twierdzenie, że podstawą dochodzenia należności jest art. 18 ustawy o ochronie praw lokatorów już nie ma zastosowania” (protokół rozprawy – k. 110). Było to ostateczne, tj. istniejące także w dacie zamknięcia rozprawy przed Sądem Rejonowym, stanowisko powoda, pozwalające na wyprowadzenie wniosku, że podstawą faktyczną dochodzonego żądania pozwu był stosunek najmu i niewykonanie przez pozwanego wynikającego z niego obowiązku w zakresie zapłaty czynszu najmu.

Analiza uzasadnienia zaskarżonego wyroku w sposób oczywisty potwierdza tezę, że Sąd pierwszej instancji prawidłowo zidentyfikował tak wyznaczone przez powoda przedmiotowe granice postępowania, czego konsekwencją pozostawało rozpoznanie istoty sprawy. Innymi słowy, Sąd pierwszej instancji trafnie dostrzegł stosunek najmu jako podstawę żądania pozwu. Z tej przyczyny poczynione przez Sąd pierwszej instancji ustalenia, co do źródła oraz treści łączącego strony stosunku najmu, jak i braku zapłaty przez pozwanego czynszu i opłat dodatkowych z tego tytułu, nie tylko objęły okoliczności istotne z punktu widzenia owych przedmiotowych granic postępowania, jak i właściwych do zastosowania w tym przypadku norm prawa materialnego, ale były także prawidłowe z punktu widzenia wyników postępowania dowodowego oraz oceny dowodów i wyprowadzonych na tym tle – przez pryzmat reguł opisanych w art. 233 § 1 kpc wniosków. Sąd Okręgowy w całości jej podziela i w braku jakichkolwiek ku temu przeszkód przyjmuje za własne. Podkreślić jedynie należy jedną istotną kwestię. Sąd Rejonowy ustalając wstąpienie przez pozwanego w stosunek najmu trafnie odwołał się do tego, co ustalił i przyjął Sąd Rejonowy w Ostrowcu Świętokrzyskim w prawomocnie rozpoznanej sprawie o sygn. akt I C 475/18. Dodać jedynie należy, że ustaleniem tej okoliczności, z racji objęcia jej prawomocnością materialną wynikającą z prawomocnego wyroku, jaki zapadł w w/w sprawie – stosownie do art. 365 kpc, Sąd Rejonowy, po pierwsze był związany, a po drugie i w konsekwencji tego niedopuszczalnym pozostawało już prowadzenie na tę okoliczność postępowania dowodowego.

Stosownie do treści 365 § 1 kpc prawomocne orzeczenie wiąże strony i sąd, który je wydał, jak również inne sądy oraz organy państwowe, a w wypadkach w ustawie przewidzianych także inne osoby. Do tego pozytywnego skutku prawomocności każdego orzeczenia sądowego – wynikającego z art. 365 § 1 kpc, dołącza się przy orzeczeniach zawierających rozstrzygnięcie, co do istoty sprawy, dalszy, negatywny skutek, polegający na tym, że prawomocne orzeczenie zawierające merytoryczne rozstrzygnięcie co do istoty sprawy korzysta z powagi rzeczy osądzonej, co wyklucza ponowne postępowanie sądowe w tej samej sprawie między tymi samymi stronami (art. 366 kpc). Ten skutek orzeczenia prawomocnego (formalnie) stanowi jego prawomocność materialną (p. m.in. postanowienie SN z dnia 12.10.1999r., I CKN 169/98). Prawomocność materialna, w którą wyposażone jest prawomocne orzeczenie, wyraża nakaz przyjmowania, że w danej sytuacji stan prawny przedstawia się tak, jak wynika to z zawartego w orzeczeniu rozstrzygnięcia. Celem obu norm (z art. 365 kpc i z art. 366 kpc) jest zapewnienie prawomocnym orzeczeniom ochrony prawnej przez nadanie im cechy niewzruszalności i stabilności. Podkreślenia wymaga i to, że jak wskazał Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 15 stycznia 2015 r., IV CSK 181/14, przy wykładni zakresu mocy wiążącej prawomocnego orzeczenia pierwszoplanowe znaczenie ma dyrektywa interpretacyjna zawarta w zasadzie autonomii jurysdykcyjnej sądu, powiązana z zasadą niezawisłości sędziów i zasadą swobodnej oceny dowodów. Ograniczenie kompetencji sądu do samodzielnego rozstrzygania wszystkich zagadnień występujących w sprawie musi mieć wyraźne oparcie w ustawie, a wszystkie wyjątki i wyłączenia powinny być interpretowane ścieśniająco. Wyrażona w omawianym przepisie moc wiążąca prawomocnego orzeczenia charakteryzuje się dwoma aspektami. Pierwszy odnosi się do faktu istnienia prawomocnego orzeczenia, zaś drugi przejawia się w mocy wiążącej rozstrzygnięcia zawartego w treści orzeczenia. Zgodnie z dominującym stanowiskiem judykatury, wynikający z mocy wiążącej stan związania ograniczony jest do rozstrzygnięcia zawartego w sentencji orzeczenia i nie obejmuje jego motywów. Przedmiotem prawomocności materialnej jest bowiem ostateczny rezultat rozstrzygnięcia, a nie przesłanki, które do niego doprowadziły. Granice mocy wiążącej zakreśla sentencja wyroku rozstrzygająca o żądaniach stron określających przedmiot procesu, zaś uzasadnienie wyroku zawiera jedynie wyjaśnienie podstaw faktycznych i prawnych rozstrzygnięcia, a więc nie rozciąga się ona na ustalenia faktyczne i oceny dotyczące stosunku prawnego. Moc wiążąca co do zasady dotyczy tylko orzeczenia sądu, nie zaś jego uzasadnienia (wyroki SN z dnia 13 stycznia 2011 r., III CSK 94/10, LEX nr 738402; z dnia 15 stycznia 2015 r., IV CSK 181/14, LEX nr 1628952; z dnia 25 czerwca 2014 r., IV CSK 610/13, LEX nr 1537274). Podkreśla się również, że jedynie w szczególnych przypadkach, zwłaszcza przy orzeczeniach oddalających powództwo lub wniosek w postępowaniu nieprocesowym, gdy z sentencji nie wynika przedmiotowy zakres rozstrzygnięcia, doniosłe dla ustalenia granic mocy wiążącej mogą być motywy rozstrzygnięcia, ale tylko w takich granicach, w jakich stanowią konieczne uzupełnienie rozstrzygnięcia i są konieczne dla wyjaśnienia jego zakresu tj. zakresu, w jakim indywidualizują jego sentencję jako rozstrzygnięcie o przedmiocie sporu (wyroki SN z dnia 8.06.2005 r., V CSK 702/04; z dnia 15.02.2007 r., II CSK 452/06; z 4.12.2009 r., III CZP 97/09;z dnia 11.02.2011 r.; z dnia 13.01.2000 r., II CKN 655/98; z dnia 27.05.2002 r., IV CKN 1073/00; z dnia 21.06.2007 r., IV CSK 63/07; z dnia 15.11.2007 r., II CSK 347/07; z dnia 13.03.2008 r., III CSK 284/07; z dnia 25.06.2014 r., IV CSK 610/13; z dnia 15.01.2015 r., IV CSK 181/14; z dnia 9.09.2015r., IV CSK 726/14). Zatem tak pojmowane związanie prawomocnym orzeczeniem sądu oznacza brak możliwości zignorowania zarówno ustaleń faktycznych stanowiących bezpośrednio podstawę rozstrzygnięcia, jak i podstawy prawnej. Nie jest dopuszczalne odmienne ustalenie zaistnienia, przebiegu i oceny istotnych dla danego stosunku prawnego zdarzeń faktycznych w kolejnych procesach sądowych między tymi samymi stronami, chociażby przedmiot tych spraw się różnił. Zakazane jest również prowadzenie postępowania dowodowego na okoliczności podważające ustalenia faktyczne zawarte w wiążącym orzeczeniu (p. wyroki SN z dnia 20.01.2011 r., I UK 239/10; z dnia 20.05 2011 r., IV CSK 563/10; z dnia 7.04.2011 r., I PK 225/10; z dnia 5.10.2012 r., IV CSK 67/12; z dnia 20.11.2014 r., V CSK 6/14; z dnia 27.06.2014 r., V CSK 433/13). Innymi słowy, związanie prawomocnym wyrokiem oznacza, iż sąd obowiązany jest uznać, że kwestia prawna, która była już przedmiotem rozstrzygnięcia w innej sprawie, a która ma znaczenie prejudycjalne w sprawie przez niego rozpoznawanej, kształtuje się tak, jak przyjęto w prawomocnym wcześniejszym wyroku, i to nawet jeżeli argumentacja prawna, na której opiera się to rozstrzygnięcie jest nietrafna. W późniejszej sprawie kwestia ta nie może być już w ogóle badana (p. także wyrok SN z dnia 27.06.2014r., V CSK 433/13).

Kolejna kwestia, stanowiąca efekt prawomocności materialnej, której nie można tracić z pola widzenia, to prekluzja faktów. W literaturze przedmiotu utrwalony jest pogląd, że prawomocny wyrok pociąga za sobą, własnie z uwagi na jego prawomocność materialną, tzw. prekluzję faktów, czyli prekluzję twierdzeń o okolicznościach faktycznych (tak M. Sawczuk i W. Siedlecki - System prawa procesowego cywilnego, t. 3. Zaskarżanie orzeczeń sądowych, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk 1986, s. 76 i n.; W. Broniewicz, Prawomocność orzeczeń w postępowaniu..., s. 80; B. Dobrzański, Glosa do uchwały SN z dnia 27 XI 1962 r., III CO 12/62, OSPiKA 1964, z. 2, poz. 27, s. 73). P. się, że prekluzja ta dotyka zarówno powoda, jak i pozwanego. Wyklucza ona dopuszczalność dalszego dążenia do odmiennego rozstrzygnięcia sprawy na podstawie faktów, które istniały w czasie, gdy toczyło się uprzednie postępowanie, i mieściły się w granicach podstawy prawomocnie osądzonego żądania. Jej oddziaływanie jest zatem ściśle związane z problematyką przedmiotowych i czasowych granic prawomocności. Wyrok prawomocny ma ten skutek, że prekluduje cały materiał, który przy rozpoznaniu sprawy wchodzi w zakres podstawy faktycznej żądania pozwu, mimo że w toku postępowania przez strony przedstawiony nie został" (p. uchwała SN z dnia 16 listopada 1954 r., I CO 41/54. Z kolei w uchwale z dnia 5 czerwca 1954 r., II CO 26/54 SN wskazał, że jeżeli powód nie zgłosił twierdzeń co do okoliczności faktycznej istotnej dla rozstrzygnięcia sprawy, która już wówczas istniała i dlatego powództwo zostało oddalone, nie może już wystąpić z ponownym powództwem przeciwko temu samemu pozwanemu o ten sam przedmiot, chociażby wykazał, że nie przytoczył w pozwie pominiętej okoliczności bez własnej winy. Powództwo jest bowiem wówczas oparte na tym samym stanie faktycznym" (p. także uchwała SN z dnia 23 maja 2012 r., III CZP 16/12, OSNC 2012, nr 11, poz. 129; uchwałę SN z dnia 2 lutego 2011 r., III CZP 128/10, OSNC 2011, nr 10, poz. 108; uchwałę SN z dnia 12 marca 2003 r., III CZP 97/02, OSNC 2003, nr 12, poz. 160). Istotne jest i to, że prekluzja materiału dotyczy zarówno faktów i dowodów powołanych, jak i niepowołanych przez strony do uzasadnienia żądania i podejmowanej obrony, przy czym obojętny jest sposób, w jaki sąd odniósł się do wywodów stron (p. przywołany już wyżej System prawa (…)) Prekluzja materiału procesowego następuje również bez względu na to, czy strona wiedziała o określonych okolicznościach faktycznych, a jeżeli wiedziała, to czy mogła je wykazać. Skutek ten jest zatem całkowicie obiektywny i niezależny od możności zaprezentowania faktów w procesie (p. wyrok SN z dnia 15 listopada 2012 r., V CSK 541/11, LEX nr 1276235). Najogólniej rzecz ujmując, stwierdzić należy, że prekluzji podlegają wszystkie te fakty, które w związku z treścią żądania składały się na wycinek rzeczywistości poddany pod osąd, przy czym w skład tego wycinka mogą wchodzić także fakty niepowołane przez strony (por. wyrok SN z dnia 14 grudnia 1963 r., II PR 274/62). Objęte prekluzją są zwłaszcza te fakty, które tylko dopełniają podstawę faktyczną prawomocnie osądzonego sporu w kontekście twierdzeń przytoczonych do uzasadnienia żądania lub podjętej obrony. Zatem prekluzji nie podlegają fakty nowe , które wystąpiły po zamknięciu rozprawy (p. przywołany już (...) prawa procesowego cywilnego, t. 3, s. 78).

Ta powyższa dodatkowa argumentacja Sądu Okręgowego, była konieczna także w świetle tego, na co próbował wskazywać a apelacji skarżący, zarówno w zarzutach, jak i ich uzasadnieniu, z konkluzją, że pozwany obowiązany był uiszczać powodowi należne opłaty, niezależnie od tego, czy pozwanego łączył z powodem stosunek najmu, czy zajmował lokal bezumownie (k.187-188). Takie postrzeganie istoty zagadnienia przez skarżącego, wskazuje po pierwsze na to, że dość dowolnie i jak zostało już wyjaśnione – sprzecznie z eksponowanym żądaniem identyfikuje on przedmiotowe granice postępowania, a po drugie, że podniesione w apelacji zarzuty, dotyczące braku wszechstronności oceny dowodów oraz błędów w poczynionych ustaleniach, nie dotyczą, ani bytu stosunku najmu, ani jego treści, ani wreszcie tego, w jakim zakresie, tj. w jakiej kwocie i za jaki okres, czynsz najmu i opłaty dodatkowe nie zostały przez pozwanego zapłacone. To oznacza, że skarżący musi łączyć je z tą drugą podstawą żądania pozwu, która raz jeszcze podkreślić należy, w niniejszym postępowaniu nie istniała, a jeżeli nawet zaistniałaby, to i tak pozostałaby prawnie irrelewantna, bo strony łączył stosunek najmu, wobec czego, powód i tak nie mógłby dochodzić roszczenia z tytułu bezumownego korzystania (na podstawie art. 18 ust. 1 i 2 ustawy ochronie praw (…)).

W konsekwencji powyższego pełną aktualność zachowała także prawnomaterialna ocena tego niewadliwie ustalonego stanu faktycznego, jakiej dokonał Sąd Rejonowy – w płaszczyźnie przepisów o najmie lokalu. Skarżący jej nie kwestionował. Sąd Okręgowy w całości przyjął ją za własną, uznając, że pozostaje nie tylko prawidłowa, ale i kompletna.

Jedyny zgłoszony w apelacji zarzut naruszenia prawa materialnego dotyczył art. 5 kc. W ocenie Sądu Okręgowego nie znajduje on żadnego usprawiedliwienia. Sąd Rejonowy przedstawił prawidłową wykładnię tego przepisu, w konsekwencji tego właściwie go zastosował, przywołując przy tym właściwe orzecznictwo. Sąd Okręgowy w całości podziela pogląd Sądu pierwszej instancji na takie stosowanie art. 5 kc. Rzeczywiście w tym dość specyficznie ukształtowanym stanie faktycznym, istniały pełne podstawy do postawienia tezy, że powód dochodząc w niniejszym postępowaniu zapłaty czynszu najmu i opłat dodatkowych dokonał tego, czyniąc ze swego prawa podmiotowego użytek w sposób sprzeczny ze społeczno-gospodarczym jego przeznaczeniem, a niezależnie od tego zasadami współżycia społecznego. Nie ulega żadnej wątpliwości to, że celem społeczno-gospodarczym umowy najmu jest zapewnienie realizacji - po stronie tak wynajmującego, jak i najemcy – określonych celów. W przypadku najemcy niewątpliwie chodzi o zapewnienie przez wynajmującego odpłatnego korzystania (przez najemcę) z udostępnionego mu w tym celu lokalu. Dopiero wówczas, kiedy wynajmujący spełni ten warunek, może w sposób niekolidujący z barierą wyznaczoną w art. 5 kc, korzystać także ze swego prawa podmiotowego, tj. dochodzić zapłaty czynszu najmu. Powód ponad wszelką wątpliwość chciał uczynić ze swego prawa podmiotowego użytek niezgodny z tak pojmowanym społeczno - gospodarczym jego przeznaczeniem, skoro domagał się zapłaty czynszu najmu, za okres, za który – poprzednio - nie uznawał istnienia stosunku najmu pomiędzy nim, a pozwanym. Negował jego istnienie jeszcze w toku niniejszego postępowania, o czym była już wyżej mowa. Zmodyfikował swoje stanowisko dopiero pod koniec postępowania. Mało tego, pomimo rozstrzygnięcia tego zagadnienia przez Sąd Rejonowy w sprawie o eksmisję, w dalszym ciągu powód uważał, że pozwany nie pozostaje z nim w stosunku najmu, stąd eksponował także w/w już art. 18 ust 1 i 2 ustawy o ochronie praw lokatorów. Niezależnie od tego wszystkiego, takie korzystanie przez powoda z prawa podmiotowego pozostawało w oczywistej sprzeczności z obiektywnie postrzeganymi elementarnymi zasadami uczciwości i lojalności, które winny charakteryzować relacje stron każdej umowy, w tym i tej kreującej stosunek najmu, co dodatkowo wzmacniało prawidłowość zastosowania art. 5 kc.

W tym stanie rzeczy Sąd Okręgowy na podstawie art. 385 kpc w zw. z art. 13 § 2 kpc orzekł jak w sentencji.

SSO Mariusz Broda

(...)

(...)