Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Kielcach

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 30 czerwca 2014 r.

Sąd Okręgowy w Kielcach II Wydział Cywilny Odwoławczy

w składzie:

Przewodniczący: SSO Cezary Klepacz (spr.)

Sędziowie: SSO Teresa Strojnowska

SSR del. Bartosz Pniewski

Protokolant: protokolant sądowy Beata Wodecka

po rozpoznaniu w dniu 30 czerwca 2014 r. w Kielcach na rozprawie

sprawy z powództwa M. C.

przeciwko Towarzystwu (...) S.A. w W.

o zapłatę

na skutek apelacji powoda

od wyroku Sądu Rejonowego w Ostrowcu Świętokrzyskim

z dnia 18 lutego 2014 r. sygn. I C 1182/12

zmienia zaskarżony wyrok w punktach: II (drugim) w ten sposób, że zasądza od Towarzystwa (...) S.A.w W.na rzecz M. C.kwotę 5275 (pięć tysięcy dwieście siedemdziesiąt pięć) złotych z ustawowymi odsetkami od dnia 2 listopada 2012 roku do dnia zapłaty, a w pozostałej części oddala powództwo, III (trzecim) w ten sposób, że nakazuje pobrać kwotę 1269 (jeden tysiąc sześćdziesiąt dziewięć) złotych zamiast kwoty 710 złotych, oddala apelację w pozostałej części, koszty postępowania apelacyjnego między stronami wzajemnie znosi.

Sygn. akt II Ca 589/14

UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 18 lutego 2014 roku w sprawie I C 1182/12 Sąd Rejonowy w Ostrowcu Świętokrzyskim: w punkcie I zasądził od Towarzystwa (...) SA w W. na rzecz M. C. kwotę 13.000 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 2 listopada 2012 roku do dnia zapłaty; w pkt II oddalił powództwo w pozostałym zakresie; w pkt III nakazał pobrać od pozwanego na rzecz Skarbu Państwa (tego Sądu) kwotę 710 zł tytułem kosztów sądowych; w pkt IV odstąpił od obciążania powoda kosztami sądowymi; w pkt V zniósł wzajemnie między stronami koszty procesu.

Sąd ten poczynił następujące ustalenia.

W dniu 8 grudnia 2011 roku w O.doszło do wypadku komunikacyjnego z udziałem S. B., kierującej samochodem marki F. (...), o nr rej.(...)oraz pieszej S. K.. Sprawcą wypadku była S. B., która nieumyślnie naruszyła zasady bezpieczeństwa w ruchu lądowym w ten sposób, że przejeżdżając przez oznakowane przejęcie dla pieszych na skrzyżowaniu ulic(...)z (...) niedostatecznie obserwowała ruch pieszych oraz nie dostosowała prędkości jazdy do warunków i potrąciła przechodzącą przez to przejście S. K., powodując jej obrażenia ciała, które skutkowały zgonem pieszej. Kierująca samochodem została uznana za winną popełnienia tego czynu, stanowiącego występek z art. 177 § 2 k.k. i za to skazana na stosowną karę. S. K.przyczyniła się do wypadku w 15%. W chwili śmierci poszkodowana miała 72 lata.

W dniu zdarzenia pojazd kierowany przez S. B. był objęty umową ubezpieczenia w zakresie odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych, zawartą z Towarzystwem (...) SA w W., które decyzją z dnia 27 czerwca 2012 roku przyznało M. C. kwotę 3.500 zł tytułem zadośćuczynienia, a po uwzględnieniu 15% przyczynienia się poszkodowanej, wypłaciło kwotę 2.975 zł.

M. C. od urodzenia mieszkał ze swoimi rodzicami i bratem w domu dziadków – S. K. i T. K.. Matka powoda okresowo przebywała za granicą w celach zarobkowych i wówczas opiekę nad nim sprawowała babka, m.in. przez przygotowywanie posiłków i pranie. Powód był domatorem, dużo czasu spędzał ze S. K., z którą był bardziej związany niż jego starszy brat K..

W chwili śmierci babki, M. C. miał 19 lat, był uczniem IV klasy technikum, nie miał dziewczyny, ani szczególnych zainteresowań. Spotykał się z kilkoma bliższymi kolegami i koleżankami, ale kontakty te wygasły po śmierci S. K.. Utrata bliskiej osoby spowodowała u niego powstanie zaburzeń depresyjnych reaktywnych pod postacią utrzymującego się długotrwale obniżenia nastroju, intensywnego przeżywania smutku, przykrości, żalu, niemożności pogodzenia się z doznaną stratą. Uszczerbek na zdrowiu z tego tytułu wyniósł 5%. Po śmierci babki M. C. podjął próbę samobójczą, po której trafił do szpitala, następnie rozpoczął leczenie farmakologiczne prowadzone przez psychiatrów oraz psychoterapię prowadzona przez psychologa. Aktualnie osiągnął stan niepełnej remisji.

M. C. jest obecnie studentem II roku informatyki w K.. W nowym środowisku nie nawiązał z nikim bliskich relacji. Jego funkcjonowanie społeczne jest na podobnym poziomie jak przed śmiercią babki, gdyż już wówczas był introwertykiem, lękowo nastawionym do otoczenia. Powód wolny czas spędza przy komputerze, głównie słuchając muzyki i oglądając filmy. Do chwili obecnej zażywa leki antydepresyjne przepisywane przez lekarza pierwszego kontaktu.

Biorąc to pod uwagę, Sąd pierwszej instancji uznał, że powództwo zasługuje na częściowe uwzględnienie. Nie budzi wątpliwości, że M. C. jest członkiem najbliższej rodziny zmarłej, z którą pozostawał w bardzo bliskich relacjach. Oboje mieszkali w tym samym domu i prowadzili wspólne gospodarstwo domowe. S. K. zastępowała powodowi matkę, gdy ta przebywała poza granicami kraju. M. C. często spędzał czas w domu. Miał zaufanie do swojej babki, na którą zawsze mógł liczyć. Istniała między nimi silna i trwała więź, właściwa do stosunku pokrewieństwa i wieku. Wskutek wypadku komunikacyjnego powód doznał krzywdy. Gwałtowne zerwanie więzi rodzinnych łączących go z bliską osobą spowodowało silne przeżycia emocjonalne, na które powód nie był przygotowany i z którymi do tej pory sobie nie poradził. Roszczenie o zadośćuczynienie pieniężne, z uwzględnieniem 15 % przyczynienia się zmarłej, zasługuje zatem na uwzględnienie do kwoty 13.000 zł. Ponieważ pozwany wypłacił już powodowi 2.975 zł, to łączna kwota 15.975 uwzględnia w sposób kompleksowy rozmiar krzywdy M. C., czyli to, że intensywnie przeżył śmierć babki, stwierdzono u niego zaburzenia depresyjne reaktywne z niepełną remisją, przejawiające się długotrwałym obniżeniu nastroju, intensywnym przeżywaniu smutku, przykrości, żalu, niemożliwością pogodzenia się z doznaną stratą, podjął także próbę samobójczą. Jednocześnie Sąd podniósł, że S. K. osobą starszą, a zatem z powodem mogłaby tworzyć rodzinę jeszcze przez relatywnie niedługi czas.

O kosztach procesu orzeczono na podstawie art. 100 k.p.c.

Od tego wyroku apelację wywiódł powód, zaskarżając go w punktach II i V, a w związku z tym zarzucając naruszenie art. 446 § 4 k.c. poprzez dokonanie błędnej subsumcji prawidłowych ustaleń faktycznych pod normę prawną zawartą w tym przepisie; co skutkowało zasądzeniem nieodpowiedniej sumy zadośćuczynienia.

Wskazując na to, skarżący wniósł o zmianę orzeczenia w punkcie II poprzez zasądzenie na jego rzecz od strony pozwanej dodatkowej kwoty 10.000 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 2 listopada 2012 roku do dnia zapłaty i w punkcie V poprzez zasądzenie od strony pozwanej na rzecz powoda kosztów postępowania za pierwszą instancję, ewentualnie o uchylenie wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania, a także zasądzenie na jego rzecz od strony pozwanej kosztów postępowania apelacyjnego.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje.

Apelacja zasługuje na częściowe uwzględnienie.

Sąd Okręgowy przyjmuje za własne niekwestionowane ustalenia dokonane przez Sąd Rejonowy.

Za uzasadniony w części należy natomiast uznać zarzut naruszenia art. 446 § 4 k.c. poprzez przyjęcie, że kwota 13.000 zł jest odpowiednia do rozmiaru doznanej przez powoda krzywdy.

Zadośćuczynienie pełni funkcję kompensacyjną, co oznacza, że suma pieniężna przyznana z tego tytułu ma stanowić przybliżony ekwiwalent poniesionej szkody niemajątkowej. Powinna ona wynagrodzić doznane cierpienia fizyczne i psychiczne oraz ułatwić przezwyciężenie ujemnych przeżyć, aby w ten sposób przynajmniej częściowo przywrócona została równowaga zachwiana na skutek popełnienia czynu niedozwolonego. Ma ono zatem wyrównywać cierpienia spowodowane przedwczesną utratą członka rodziny, skutkującą naruszeniem chronionej prawem więzi rodzinnej i prawa do życia w rodzinie jako dobra osobistego. Krzywdę taką dosyć trudno ocenić i wyrazić w formie pieniężnej. Każdy rozważany przypadek powinien być traktowany indywidualnie, z uwzględnieniem wszystkich okoliczności sprawy, przy czym ocena ta powinna opierać się na kryteriach obiektywnych, a nie na wyłącznie subiektywnych odczuciach pokrzywdzonego. Jak stwierdził Sąd Najwyższy między innymi w wyroku z dnia 7 marca 2014 roku, IV CSK 374/13, LEX nr 1438653, na rozmiar krzywdy podlegającej naprawieniu przez zadośćuczynienie, o którym mowa w art. 446 § 4 k.c., mają wpływ przede wszystkim: wstrząs psychiczny i cierpienia moralne wywołane śmiercią osoby bliskiej, poczucie osamotnienia i pustki po jej śmierci, rodzaj i intensywność więzi łączącej pokrzywdzonego ze zmarłym, rola w rodzinie pełniona przez osobę zmarłą, wystąpienie zaburzeń będących skutkiem śmierci osoby bliskiej, stopień, w jakim pokrzywdzony będzie umiał odnaleźć się w nowej rzeczywistości i zdolność do jej zaakceptowania, wiek zarówno zmarłego, jak i pokrzywdzonego. (por. też wyroki Sądu Najwyższego: z 3 czerwca 2011 r., III CSK 279/10, niepubl., z 20 grudnia 2012 r., IV CSK 192/12, niepubl. i z 10 maja 2012 r., IV CSK 416/11, niepubl.). Kompensacyjna funkcja zadośćuczynienia ma istotne znaczenie przy ustalaniu jego wysokości. Zze względu na taki charakter zadośćuczynienia, jego wysokość musi przedstawiać odczuwalną wartość ekonomiczną, adekwatną do warunków gospodarki rynkowej.

Nie ulega wątpliwości, że S. K. była dla powoda osobą bliską. Wynika to już z faktu pokrewieństwa. Zazwyczaj dziadkowie są blisko związani z wnukami, mają z nimi częsty kontakt przez całe życie: najpierw pomagają w ich wychowaniu, potem wzajemnie wspierają się. W niniejszej sprawie więź łącząca S. K. z M. C. była jeszcze silniejsza niż zazwyczaj istniejąca pomiędzy wnukiem i babką. Powód zamieszkiwał z babcią od urodzenia w jednym domu, wspólnie prowadzili gospodarstwo domowe. S. K. wychowywała i opiekowała się wnukiem, a przez pewien czas zastępowała mu nawet matkę, gdy ta wyjechała do pracy za granicę. Babka była zaangażowana w życie chłopca, jego wychowanie, wykształcenie. Spędzała z nim wiele czasu, była obecna przy wszystkich ważnych wydarzeniach w jego życiu, służyła mu radą, wsparciem, była dla niego autorytetem. Zauważyć przy tym należy, że powód jest introwertykiem, co spotęgowało jeszcze wzajemne relacje, gdyż wolał on spędzać czas w domu, wobec czego jego kontakt z babką był częstszy, a więź pogłębiała się nawet w wieku dorastania chłopca. Nie można podzielić argumentu, że ta cecha charakteru powoda nie wpływa na doznaną przez niego krzywdę.

Dla oceny zasadności żądania istotne znaczenie mają skutki zdrowotne śmierci osoby bliskiej dla powoda. Biegły sądowy z zakresu psychiatrii zwrócił uwagę, że śmierć takiej osoby jest szczególnym rodzajem straty. U niektórych osób może ona doprowadzić do zaburzeń typu depresyjnego lub dystymicznego. U M. C. wystąpiła reakcja depresyjna, po śmierci babki długotrwale utrzymywały się u niego objawy będące następstwem przeżytej traumy: obniżenie nastroju, intensywne przeżywanie smutku, przykrości, żalu, niemożność pogodzenia się ze stratą. Powód podjął próbę samobójczą, po której trafił do szpitala, potem rozpoczął leczenie farmakologiczne i psychoterapię. Obecnie osiągnął stan niepełnej remisji. Jego uszczerbek na zdrowiu wynosi 5%.

Mając to na względzie, Sąd Okręgowy uznał, że odpowiednie zadośćuczynienie w rozumieniu art. 446 § 4 k.c. zawiera się w kwocie 25.000 zł, która spełni funkcję kompensacyjną, będzie społecznie uzasadniona i nie doprowadzi do wzbogacenia powoda w związku ze zdarzeniem, które uzasadniało jej przyznanie (por. wyroki Sądu Najwyższego z 10 maja 2012 r., IV CSK 416/11, niepubl i z 3 czerwca 2011 r., III CSK 279/10, niepubl.). Uwzględniając niekwestionowane przyczynienie się zmarłej w 15%, wypłaconą już powodowi przez pozwanego kwotę 2.975 zł oraz zasądzoną przez Sąd Rejonowy kwotę 13.000 zł, należało zasądzić dodatkowo na jego rzecz kwotę 5.275 zł, co skutkuje zmianą zaskarżonego wyroku w punkcie II na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. Dalej idące powództwo oddalono jako nieuzasadnione. Wysokość zadośćuczynienia musi być ustalona w oparciu o czynniki obiektywne, a nie tylko przez pryzmat subiektywnych przeżyć pokrzywdzonego. Ma tu zatem znaczenie wiek zmarłej osoby. S. K. miała w chwili śmierci 72 lata. Była ona wprawdzie aktywna, cieszyła się zdrowiem, pomagała rodzinie, ale niewątpliwie, biorąc pod uwagę średnią życia kobiet w Polsce, istnienie więzi rodzinnej między nią a powodem ograniczone byłoby do maksymalnie kilkunastu lat. Stosowanie takiego pomocniczego kryterium uzasadnione jest celem zadośćuczynienia z art. 446 § 4 k.p.c., które ma wyrównywać cierpienia spowodowane przedwczesną utratą członka rodziny, skutkującą naruszeniem chronionej prawem więzi rodzinnej i prawa do życia w rodzinie jako dobra osobistego. Naturalne jest więc, że jeśli chodzi o osoby starsze, przedwczesność ich utraty musi być oceniana inaczej, niż w przypadku osób młodych.

Takie rozstrzygnięcie skutkuje zmianą orzeczenia o kosztach sądowych, które pozwany powinien ponieść stosownie do stopnia uwzględnienia żądania. Biorąc to pod uwagę, na mocy art. 386 § 1 k.p.c. zmieniono zaskarżony wyrok w punkcie III, nakazując pobrać od pozwanego na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w Ostrowcu- Świętokrzyskim, zamiast kwoty 710 zł, kwotę 1.269 zł.

W pozostałej części oddalono apelację jako bezzasadną na podstawie art. 385 k.p.c.

O kosztach postępowania apelacyjnego orzeczono na mocy art. 100 zdanie pierwsze w zw. z art. 108 § 1 zdanie pierwsze k.p.c.

SSO T. Strojnowska SSO C. Klepacz SSR (del.) B. Pniewski