Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Kielcach

POSTANOWIENIE

Dnia 25 maja 2020 r.

Sąd Okręgowy w Kielcach - II Wydział Cywilny Odwoławczy

w składzie:

Przewodniczący: Sędzia Sądu Okręgowego Rafał Adamczyk

Sędziowie: Sędzia Sądu Okręgowego Teresa Strojnowska

Sędzia Sądu Rejonowego (del.) Ewa Bystrzyńska

po rozpoznaniu w dniu 25 maja 2020 r. w Kielcach

na posiedzeniu niejawnym

sprawy z wniosku J. N. (1) i C. M., I voto L.

o założenie księgi wieczystej i wpis prawa własności

na skutek apelacji wnioskodawców od postanowienia Sądu Rejonowego w Kielcach z dnia 28 lutego 2020 r., sygn. akt Dz. Kw. 20861/19

postanawia: oddalić apelację.

ZARZĄDZENIE

doręczyć odpis postanowienia pełnomocnikowi wnioskodawców – adw. B. Ł. - D..

Dnia 25 maja 2020 r.

Sygn. akt II Ca 595/20

UZASADNIENIE

Postanowieniem z dnia 28 lutego 2020 r. Sąd Rejonowy w Kielcach oddalił wniosek J. N. (1) i C. M.,(...) o założenie księgi wieczystej dla nieruchomości położonej w K., oznaczonej jako działki ewidencyjne nr (...) poprzez przyłączenie tej nieruchomości do księgi wieczystej (...) i wpisanie w dziale II prawa współwłasności na rzecz J. N. (1) i C. M., I voto L. w udziałach po ½ części.

Sąd Rejonowy wskazał, że dokumenty dołączone do wniosku o założenie księgi wieczystej i wpis prawa własności nie są wystarczające do uwzględnienia wniosku. W ocenie Sądu pierwszej instancji, nieruchomość, której dotyczy wniosek, stanowiąca część nieruchomości objętej dawną księgą wieczystą H. (...)-Powiat pod nazwą Cegielnia (...), nabyta na mocy aktu notarialnego (...) z dnia 14 listopada 1936 r. przez M. N. (1) od S. N., ma już założoną księgę wieczystą nr KW (...) (obecnie (...)). Sąd Rejonowy ustalił, iż w dziale II tej księgi jako właściciel został wpisany J. N. (2), który wraz ze swoim bratem S. N. był spadkobiercą M. N. (2), a następnie spadkobiercą S. N.; J. N. (1) i C. M., I voto L. są natomiast spadkobiercami J. N. (2). Sąd pierwszej instancji zaznaczył, że nieruchomość objęta H. (...) Cegielnia (...) była przedmiotem dalszego obrotu po 1936 r. pomiędzy osobami fizycznymi, a jej część została wywłaszczona w latach 60-tych i 70-tych ubiegłego wieku, co potwierdzają dokumenty z akt HIP 184-Powiat.

Wnioskodawcy złożyli apelację od powyższego postanowienia. Zaskarżyli orzeczenie Sądu Rejonowego w całości, zarzucając:

- nierozpoznanie istoty sprawy wobec błędnego określenia przedmiotu wniosku, a w konsekwencji przyjęcie, iż wniosek dotyczy nieruchomości, dla której jest już prowadzona księga wieczysta;

- naruszenie art. 626 ⁸ § 1 w zw. z § 2 k.p.c. i art. 28 u.k.w.h. poprzez ich niezastosowanie i art. 626 ⁹ § 1 k.p.c. poprzez jego błędne zastosowanie, co potwierdzają również orzeczenia sądów, tj. Sądu Rejonowego w Kielcach, sygn. akt I Ns 1321/09 i Sądu Okręgowego w Kielcach, sygn. akt II Ca 1268/13 oraz Sądu Najwyższego, sygn. akt II WSC 10/14, rozpoznającego wniosek (...) Spółdzielni Mieszkaniowej (...) w K. z udziałem Skarbu Państwa – Prezydenta Miasta K., Gminy K., Gminy K. – Miejskiego Zarządu Dróg, J. N. (1) i C. M., I voto L. o zasiedzenie, a także opinia geodezyjna opracowana przez biegłego L. S. - S. w sprawie, która toczyła się w Sądzie Rejonowym w Kielcach, sygn. akt I Ns 1321/09.

Podnosząc powyższe, wnioskodawcy domagali się zmiany zaskarżonego postanowienia i założenia księgi wieczystej dla nieruchomości opisanej we wniosku oraz ujawnienia w tej księdze prawa własności na rzecz wnioskodawców po ½ części, a także zasądzenia kosztów postępowania według norm przepisanych.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja nie zasługuje na uwzględnienie.

Obowiązujące przepisy nie wyodrębniają samoistnego postępowania o założenie księgi wieczystej i kolejnego postępowania o wpis do księgi wieczystej, lecz przewidują jednolite postępowanie, właściwe zarówno dla założenia księgi wieczystej, jak i dla dokonania wpisu w założonej księdze wieczystej. Zgodnie z art. 626 ⁸ § 10 k.p.c., założenie księgi wieczystej następuje z chwilą dokonania pierwszego wpisu – czyli w postępowaniu o wpis do księgi wieczystej. Stosownie do § 19 ust. 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 17 września 2001 r. w sprawie prowadzenia ksiąg wieczystych i zbiorów dokumentów (Dz. U. z 2001 r., nr 102, poz. 1122, ze zmianami), założenie księgi wieczystej dla nieruchomości dokonywane jest na podstawie wniosku zawierającego m. in. oznaczenie nieruchomości i wymienienie wszystkich uprawnionych, na których rzecz własność ma być wpisana, a także powołanie tytułu własności. Według § 10 ust. 2 rozporządzenia, przy pierwszym dokonanym wpisie zamieszcza się na początku tekst: „Założono księgę wieczystą.” Do wniosku o założenie księgi wieczystej powinny być dołączone dokumenty stwierdzające nabycie własności nieruchomości określonej we wniosku oraz dokumenty stanowiące podstawę oznaczenia nieruchomości (§ 20 ust. 1 rozporządzenia). Założenie księgi wieczystej następuje zatem w postępowaniu o wpis, a wniosek o wpis do księgi wieczystej, która jeszcze nie istnieje, jest implicite wnioskiem o założenie księgi wieczystej.

Stosownie do art. 626 ⁸ § 2 k.p.c., rozpoznając wniosek o wpis do księgi wieczystej, sąd bada jedynie treść i formę wniosku, dołączonych do wniosku dokumentów oraz treść księgi wieczystej. Przepis ten wyznacza możliwy zakres kognicji sądu w postępowaniu wieczystoksięgowym, która jest znacznie zawężona, bowiem została zredukowana do analizy wyraźnie wymienionych elementów, co wynika z celu postępowania wieczystoksięgowego - prawidłowego ustalenia stanu prawnorzeczowego nieruchomości. Przepis art. 626 ⁸ § 2 k.p.c. określa także zakres kognicji sądu drugiej instancji rozpatrującego apelację. Takie stanowisko jest ugruntowane w orzecznictwie Sądu Najwyższego (por. np. postanowienie z dnia 5 października 2005 r., II CK 781/04, LEX nr 187020; postanowienie z dnia 27 kwietnia 2001 r., III CKN 354/00, OSNC 2001/12/183; postanowienie z dnia 6 października 2006 r., V CSK 214/06, LEX nr 327887). Oznacza to, że również Sąd odwoławczy rozstrzyga wyłącznie, czy wpis (lub jego odmowa) pozostaje w zgodzie z prawem tylko w świetle treści zgłoszonego wniosku, treści i formy przedłożonych dokumentów, stanowiących podstawę wpisu oraz treści księgi wieczystej. Kontrola zaskarżonego orzeczenia (wpisu lub jego odmowy) dokonywana przez sąd drugiej instancji na skutek wniesionej apelacji powinna być zatem ograniczona do tego, czy dokumenty załączone do wniosku i którymi dysponował sąd pierwszej instancji, dawały podstawę do dokonania bądź odmowy wpisu, zgodnie z wnioskiem o wpis (tak Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 31 stycznia 2014 r., II CSK 225/13, LEX nr 1460722).

Wbrew zapatrywaniu skarżących, Sąd Rejonowy rozpoznał istotę sprawy, bowiem zbadał treść i formę wniosku oraz dołączonych do niego dokumentów, słusznie uznając, że przedstawione przez wnioskodawców dokumenty nie pozwoliły na założenie księgi wieczystej i dokonanie wpisu prawa własności. Argumentacja Sądu pierwszej instancji wymaga jednak uzupełnienia w kontekście zarzutów zgłoszonych w apelacji. Wnioskodawcy dołączyli do wniosku o założenie księgi wieczystej i wpis prawa własności: wypisy z rejestru gruntów, dotyczące działek ewidencyjnych nr (...) stanowiących nieruchomość, dla której ma być założona księga wieczysta (k. 52 - 54), wyrys z mapy ewidencyjnej z dnia 6 maja 2019 r. (k. 55), mapę sytuacyjną zaewidencjonowaną w dniu 13 kwietnia 1994 r. pod nr (...) (k. 56), które to dokumenty określają współczesne położenie gruntów wymienionych we wniosku, stwierdzają ich objęcie dawną księgą wieczystą H. (...) oraz wskazują Skarb Państwa jako właściciela bądź władającego gruntem. Z wypisów z rejestru gruntów wynika także, że działki ewidencyjne nr (...) odpowiadają częściom ulicy (...), działka ewidencyjna nr (...) odpowiada części ulicy (...), działka ewidencyjna nr (...) odpowiada działkom hipotecznym (...) i (...), działka ewidencyjna nr (...) odpowiada działkom hipotecznym (...) i (...) działka ewidencyjna nr (...) odpowiada działce hipotecznej (...), a działka ewidencyjna nr (...) odpowiada działce hipotecznej (...) Odpisy tytułów wykonawczych (k. 57 - 61) i postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku (k. 63), dowodzą, że J. N. (1) i C. M., I voto L. są następcami prawnymi J. N. (2) – będącego spadkobiercą M. N. (1) i S. N. (uprzednio również spadkobiercy M. N. (1)). Wraz z wnioskiem złożono też odpis czynności zaewidencjonowanej za (...) (...) z dnia 14 listopada 1936 r. przed notariuszem przy Wydziale Hipotecznym Sądu Okręgowego w Kielcach, której przedmiotem był projekt wpisu prawa własności nieruchomości stanowiącej część („resztę”) nieruchomości Cegielnia - (...) (H. (...) - Powiat), nabytej (obok części nieruchomości objętej księgą wieczystą H. (...)) przez M. N. (1) na podstawie aktu notarialnego (...) z tego samego dnia, „zeznanego” w księdze wieczystej H. (...) (k. 65 - dokument z księgi wieczystej H. (...)). Wnioskodawcy dołączyli także plan rozparcelowanej części nieruchomości hipotecznej pod nazwą Cegielnia - (...) (k. 66). Z analizy tych dokumentów nie można wyprowadzić wniosku, aby działki aktualnie oznaczone nr (...), (...) (...), (...), (...), (...) i (...) odpowiadały części nieruchomości, którą M. N. (1) miała nabyć na podstawie wyżej wymienionego aktu notarialnego i przedstawionej na wskazanym planie nieruchomości. Nie jest bowiem możliwe stanowcze stwierdzenie, że grunty uwidocznione na tym planie są tożsame geodezyjnie z częścią nieruchomości opisaną w akcie notarialnym. Wprawdzie zarówno plan, jak i projekt wpisu własności części nieruchomości Cegielnia - (...) na rzecz M. N. (2) znajdują się w księdze wieczystej H. (...), która - jak ogólnie zaznaczono w złożonych wypisach z rejestru gruntów - obejmowała także działki wymienione we wniosku, jednak brakuje dokumentu pozwalającego na jednoznaczną identyfikację tych działek z częścią gruntu, o której mowa w czynności notarialnej (...) z dnia 14 listopada 1936 r. Należy przy tym podkreślić, że czynność ta jedynie odwołuje się do aktu notarialnego (...), zawartego w księdze wieczystej H. (...), natomiast w żaden sposób nie określa części nieruchomości Cegielnia - (...) będącej przedmiotem tego aktu. Ponadto, akta księgi wieczystej H. (...) oraz akta księgi wieczystej nr (...) wskazują, iż nieruchomość Cegielnia - (...) była przedmiotem licznych podziałów i sprzedaży wyodrębnionych jej części, zarówno przed wspomnianą czynnością, jak i po niej, na co trafnie zwrócił uwagę Sąd Rejonowy. Samo nabycie przez wnioskodawców praw do spadku po J. N. (2), będącym spadkobiercą S. N. (który wraz z J. N. (2) nabył spadek po M. N. (1)) nie pozwala na wykazanie przejścia w odpowiednich udziałach prawa własności gruntów oznaczonych obecnie jako działki nr (...). (...), (...), (...), (...) i (...), w sytuacji, gdy brak jest dowodu potwierdzającego, że prawo własności tej właśnie nieruchomości zostało nabyte przez M. N. (1). Z tych przyczyn, na podstawie dokumentów przedłożonych przez wnioskodawców nie jest możliwe powiązanie działek objętych wnioskiem z częścią gruntu będącą przedmiotem czynności zaewidencjonowanej pod (...) w dniu 14 listopada 1936 r. Tym samym wnioskodawcy nie udowodnili za pomocą dokumentów załączonych do wniosku, aby byli właścicielami powyższych działek, co uniemożliwia założenie księgi wieczystej dla nieruchomości, którą mają stanowić te działki oraz dokonanie wpisu prawa własności uprawnionych podmiotów. Dla uwzględnienia wniosku konieczne byłoby wykazanie tożsamości części nieruchomości, którą nabyła M. N. (1) na podstawie aktu notarialnego (...) z działkami nr (...), np. za pomocą wypisu tego aktu notarialnego i wykazu zmian gruntowych oraz wykazu synchronizacyjnego (§ 9 ust. 1 pkt 11 i 12 i ust. 2 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 grudnia 2004 r. w sprawie sposobu i trybu dokonywania podziałów nieruchomości - Dz. U. nr 268, poz. 2663) bądź stosownej opinii geodezyjnej, która - wobec brzmienia art. 626 ^{( 8 )}§ 2 k.p.c. - musiałaby być załączona do wniosku. Trzeba przy tym zaznaczyć, iż z uwagi na brak powyższych dokumentów, pozwalających na jednoznaczne skorelowanie poszczególnych danych geodezyjnych, nie można zaaprobować ustaleń Sądu Rejonowego odnośnie tego, że nieruchomość będąca przedmiotem wniosku miała już założoną księgę wieczystą nr (...), która obecnie nosi numer (...). Księga ta została założona na podstawie wcześniej wymienionego aktu notarialnego (...) (wniosek J. N. (2) o założenie księgi wieczystej – k. 1, tom I księgi) dla nieruchomości położonej na wschód od ul. (...) (dział I – oznaczenie nieruchomości – k. 2 i nast., tom II księgi; plany nieruchomości pod nazwą hipoteczną Cegielnia - (...) – k. 3 i 4 zbioru dokumentów tej księgi), podczas gdy działki objęte wnioskiem w niniejszej sprawie leżą na zachód od tej ulicy. Aktualnie w księdze tej uwidoczniona jest działka nr (...), również położona na wschód od ul. (...). Na podstawie załączonego do wniosku odpisu czynności (...) (nr rep. (...)), ujawnionej w księdze H. (...), dokonanej na podstawie aktu notarialnego (...), została założona księga wieczysta obejmująca inne części gruntu niż wymienione przez wnioskodawców. We wniosku o założenie księgi wieczystej nr (...) J. N. (2) wprost oświadczył, że przedmiotem wpisu ma być część nieruchomości Cegielnia - (...), pozostała po rozprzedaniu dalszej części tej nieruchomości innym osobom. Oczywiście, istnieje możliwość, iż ten akt notarialny oprócz gruntów objętych później księgą wieczystą nr (...) dotyczył także części działek, o których mowa we wniosku inicjującym niniejsze postępowanie i jednocześnie grunty te nie zostały „rozprzedane różnym osobom” przed założeniem księgi wieczystej nr (...), jednak - jak wspomniano wyżej, wnioskodawcy nie przedstawili dowodów pozwalających na stanowcze wyjaśnienie tych okoliczności, w tym na identyfikację nieruchomości objętej czynnościami notarialnymi z dnia 14 listopada 1936 r. i stwierdzenie jej geodezyjnej tożsamości z działkami gruntu wymienionymi we wniosku i przedstawionymi w aktualnych wypisach z rejestru gruntów. Samo odniesienie się do usytuowania nieruchomości względem ulicy (...) czy odwoływanie się w apelacji do położenia „budynku o charakterystycznym kształcie” nie jest wystarczające. Art. 626 ^{( 8)} § 2 k.p.c. stanowi przeszkodę do prowadzenia przez sąd drugiej instancji postępowania dowodowego wykraczającego poza wskazane we wniosku o wpis dokumenty, jeżeli miałyby one stanowić podstawę uwzględnienia wniosku, bądź podejmowania z urzędu działań w celu ustalenia rzeczywistego stanu prawnego nieruchomości (por. też uchwałę składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 16 grudnia 2009 r., III CZP 80/09, OSNC 2010/6/84; postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 28 lutego 2013 r., III CSK 171/12, LEX nr 1314358; postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 15 stycznia 2015 r., IV CSK 314/14, LEX nr 1656514). Sąd wieczystoksięgowy nie jest również uprawniony do dokonania wpisu w księdze wieczystej, jeżeli wnioskodawca we wniosku jako jego podstawę powołał dokument znajdujący się w innej księdze wieczystej, chociażby obie księgi były prowadzone przez ten sam sąd i dotyczyły nieruchomości stanowiących własność tych samych osób, a dokument pozwalał na dokonanie analogicznego wpisu jak w księdze, w której był już podstawą wpisu (por. przywołane wcześniej postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 31 stycznia 2014 r., II CSK 225/13, LEX nr 1460722; postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 16 listopada 2011 r., II CSK 538/10, LEX nr 1129097). W postanowieniu z dnia 30 stycznia 2015 r., III CSK 145/14, OSNC 2016/2/22, Sąd Najwyższy wprost wskazał, że art. 626 ^{( 8)} § 2 k.p.c. ma zastosowanie także wtedy, gdy postępowanie wieczystoksięgowe zmierza do założenia księgi wieczystej przez dokonanie pierwszego wpisu. Oczekiwanie zatem przez wnioskodawców na ustalenie przez Sąd odwoławczy w niniejszej sprawie kwestii objęcia nieruchomości księgą wieczystą w oparciu o dokumenty znajdujące się w aktach spraw I Ns 1321/09 Sądu Rejonowego w Kielcach, II Ca 1268/13 Sądu Okręgowego w Kielcach i (...) 10/14 Sądu Najwyższego było pozbawione podstawy prawnej. Przedstawienie dokumentów wyjaśniających powstałe wątpliwości obciążało wnioskodawców (zob. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 26 czerwca 2015 r., I CSK 650/14, LEX nr 1790973).

Zarzut naruszenia art. 626 ⁸ § 1 i 2 k.p.c. i art. 626 ⁹ k.p.c. nie jest zasadny. Sąd wieczystoksięgowy nie przekroczył granic swojej kognicji, bowiem opierał się na dokumentach złożonych wraz z wnioskiem, a zaskarżone postanowienie zostało wydane na podstawie dokumentów szczegółowo wymienionych w treści uzasadnienia. Wnioskodawcy zdają się nie dostrzegać, iż rolą sądu wieczystoksięgowego jest takie rozstrzyganie wniosków - nawet w granicach wąsko zakreślonej kognicji - które następuje zgodnie z obowiązującym prawem i realizuje główny cel, w jakim są tworzone księgi wieczyste – ustalenie stanu prawnego nieruchomości (art. 1 ust. 1 ustawy z dnia 6 lipca 1982 r. o księgach wieczystych i hipotece - tekst jednolity Dz. U. z 2019 r., poz. 2204). W rezultacie uwzględnienia wniosku przez sąd nie może dojść do sytuacji, w której wpis nie odzwierciedlałby rzeczywistego stanu prawnego nieruchomości.

Biorąc powyższe pod uwagę, Sąd Okręgowy na podstawie art. 385 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. oddalił apelację.

SSO Teresa Strojnowska SSO Rafał Adamczyk SSR (del.) Ewa Bystrzyńska

ZARZĄDZENIE

(...)

(...)