Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Kielcach

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 29 sierpnia 2013 r.

Sąd Okręgowy w Kielcach II Wydział Cywilny Odwoławczy

w składzie:

Przewodniczący: SSO Magdalena Bajor-Nadolska (spr.)

Sędziowie: SO Małgorzata Klesyk

SO Cezary Klepacz

Protokolant: protokolant sądowy Agnieszka Baran

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 29 sierpnia 2013 r. w Kielcach

sprawy z powództwa K. H.

przeciwko Skarbowi Państwa - Generalnemu Dyrektorowi Dróg Krajowych i Autostrad
w W.

o zapłatę

na skutek apelacji pozwanego

od wyroku Sądu Rejonowego w Kielcach

z dnia 18 lutego 2013 r., sygn. I C 472/12

I. prostuje oczywistą omyłkę zawartą w zaskarżonym wyroku w ten sposób, że w każdym przypadku określenie pozwanego jako „Skarb Państwa – Generalna Dyrekcja Dróg Krajowych i Autostrad w W.” zastępuje „Skarb Państwa – Generalny Dyrektor Dróg Krajowych i Autostrad w W.”,

II. oddala apelację

Sygn. akt II Ca 653/13

UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 18 lutego 2013 r. Sąd Rejonowy w Kielcach zasądził od Skarbu Państwa -Generalnej Dyrekcji Dróg Krajowych i Autostrad w W. na rzecz powoda K. H. kwotę 2189,76 zł wraz z ustawowymi odsetkami w wysokości 13% w stosunku rocznym od dnia 6 marca 2012 roku do dnia lutego 2013 roku i od dnia 19 lutego 2013 roku z każdorazowymi ustawowymi odsetkami do dnia zapłaty; co do odsetek za okres od 17 stycznia 2012 roku do dnia 6 marca 2012 roku powództwo oddalił; umorzył postępowanie w stosunku do pozwanego Przedsiębiorstwa (...) Sp. z o.o. w K. oraz orzekł o kosztach procesu.

Sąd Rejonowy ustalił, że w dniu 17 grudnia 2011 roku Z. H. jechał nowowybudowaną drogą ekspresową (...) z K. do C.. Na drodze zalegały skupiska drobnego żwiru. Gwałtowne uwalnianie się grysu spod kół poruszających się po drodze pojazdów spowodowało, w kierowanym przez Z. H. pojeździe marki T. (należącym do żony K. H.), uszkodzenie w postaci zarysowania karoserii, szyby, zderzaka oraz błotnika, których koszt naprawy wyniósł 2189,76 zł. Przedmiotowy odcinek drogi został wybudowana przez Przedsiębiorstwo (...) Sp. z o.o. w K.. W dniu 14 grudnia 2011 r. Wojewódzki Inspektorat Nadzoru Budowlanego w K. sporządził protokół kontroli obowiązkowej zakończonej budowy, w którym stwierdził, że obiekt nadaje się do użytkowania. Na drodze nie było żadnych oznaczeń, z których wynikałoby, że nie spełnia parametrów drogi ekspresowej, nie było też znaków ostrzegawczych o znajdujących się na niej kamieniach, czy o utrudnieniach lub jakimkolwiek niebezpieczeństwie. W dniu otwarcia drogi ekspresowej (...) doszło do kilku interwencji Policji w związku z uszkodzeniami pojazdów, które powodował gry wypadający spod kół samochodów. Po tych interwencjach wprowadzone zostało na drodze ograniczenie prędkości do 70 km/h, jednak także wtedy zdarzały się zgłoszenia o uszkodzeniu pojazdów przez żwir. Fakt zaistnienia szkody powódka zgłosiła w Oddziale Generalnej Dyrekcji Dróg Krajowych i Autostrad w K., (...) S.A. jako ubezpieczycielowi Przedsiębiorstwa (...) Sp. z o.o. w K. oraz (...) S.A. V. (...)ubezpieczycielowi Generalnej Dyrekcji Dróg Krajowych i Autostrad. Po przeprowadzeniu postępowania likwidacyjnego pozwany oraz ubezpieczyciele odmówili powódce wypłaty odszkodowania.

W tym stanie faktycznym Sąd Rejonowy uznał powództwo za częściowo zasadne w świetle art.417 § 1 k.c. Sąd Rejonowy wskazał, że właścicielem drogi (...) jako drogi krajowej jest Skarb Państwa, zaś jej zarządcą Generalna Dyrekcja Dróg Krajowych i Autostrad, do której obowiązków z mocy art. 20 ust.4 ustawy z dnia 21 marca 1985 r. o drogach publicznych należało utrzymanie i ochrona nowowybudowanej drogi. Sąd wskazał, że pracownicy jednostki mieli obowiązek usunięcia nadmiaru żwiru z jezdni, a przed dokonaniem tego, wyznaczenia objazdu, gdyż obecność drobnego żwirku stwarzała bezpośrednie zagrożenie bezpieczeństwa w ruchu, powodując również uszkodzenia w poruszających się po jezdni samochodach. Zaniechanie w tym zakresie było zaprzeczeniem nakazu wynikającego z normy prawnej ( art.20 ustawy) i stanowiło niezgodne z prawem zaniechanie Skarbu Państwa przy wykonywaniu władzy publicznej. W ocenie Sądu rejonowego powódka wykazała w toku postępowania normalny i adekwatny związek przyczynowy istniejący między niezgodnym z prawem zaniechaniem przy wykonywaniu władzy publicznej, a zaistniałą szkodą.

Sąd Rejonowy na podstawie art.355 k.p.c. umorzył postępowanie wobec Przedsiębiorstwa (...) Sp. z o.o. w K. z uwagi na cofnięcie pozwu wobec tego pozwanego.

Apelację od tego wyroku wniósł pozwany Skarb Państwa - Generalny Dyrektor Dróg Krajowych i Autostrad . Zarzucił naruszenie :

-art.417 k.c. poprzez przyjęcie, że szkoda nastąpiła na sutek niezgodnego z prawem zaniechania przy wykonywaniu władzy publicznej, w sytuacji, gdy zdarzenie nie dotyczy wykonywania władzy publicznej lecz czynności utrzymania drogi, co oznacza, że odpowiedzialność cywilna zarządcy drogi w przedmiotowej sprawie powinna być rozpatrywana na zasadzie art. 415 k.c., a winy w postaci zaniechania wykonywania obowiązków nie było, jak to wynika ze zgromadzonego materiału dowodowego;

- dokonanie przez Sąd ustaleń niezgodnych z zebranym w sprawie materiałem dowodowym oraz pominięcie dowodów wskazujących na brak winy zarządcy drogi;

- niewłaściwe ustalenie statio fisci Skarbu Państwa jako pozwanego tj. Generalnej Dyrekcji Dróg Krajowych i Autostrad, która nie jest zarządcą drogi (...), gdyż jest tylko jednostką pomocniczą zarządcy drogi, którym jest Generalny Dyrektor Dróg Krajowych i Autostrad w W. – art. 18 ust 1, art. 18a, art. 19 ust.l ustawy z dnia 21 marca 1985 r. o drogach publicznych, a który jako zarządca drogi (...), statio fisci Skarbu Państwa nie był zawiadomiony o rozprawach.

W oparciu o powyższe zarzuty skarżący wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez oddalenie powództwa bądź uchylenie wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania oraz zasądzenie nastoją rzecz kosztów procesu- zastępstwa procesowego w kwocie 450 zł.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja nie zasługuje na uwzględnienie.

W pierwszej kolejności wskazać należy na błędne określenie przez Sąd Rejonowy strony pozwanej. Ma rację skarżący, iż Generalna Dyrekcja Dróg Krajowych i Autostrad jest jednostką, za której pośrednictwem swoje zadania realizuje Generalny Dyrektor Dróg Krajowych i Autostrad, ten zaś, z mocy ustawy z 21 marca 1985 r. o drogach publicznych (t.j. Dz. U. nr 260 z 2013 r.), jest centralnym organem administracji rządowej, właściwym w sprawach dróg krajowych (art.18 ust.1ustawy). Statio fisci Skarbu Państwa w przedmiotowym procesie jest zatem Generalny Dyrektor Dróg Krajowych i Autostrad.

Nie można jednak zgodzić się z apelującym, co do niezawiadamiania pozwanego przez sąd I instancji o kolejnych rozprawach. Pozwany był reprezentowany przez Dyrektora Oddziału GDDKiA w K. E. S., której pełnomocnictwa, w tym do występowania przez sądami, udzielił Generalny Dyrektor Dróg Krajowych i Autostrad - (p.o.) L. W.. Pozwany Skarb Państwa był zatem prawidłowo reprezentowany przez pełnomocnika, który legitymował się upoważnieniem organu centralnego, właściwego w sprawach dróg krajowych. W tej sytuacji zaistniała jedynie konieczność skorygowania nieprawidłowości w określeniu statio fisci Skarbu Państwa, jako oczywistej omyłki, co Sąd Okręgowy uczynił na podstawie art. 350§3 k.p.c.

Zgodzić się należy ze skarżącym co do wadliwie przyjętej przez Sąd Rejonowy podstawy prawnej rozstrzygnięcia. W okolicznościach rozpoznawanej sprawy niezasadne było uznanie za taką podstawę przepisu art. 417 k.c., który dotyczy szkód wyrządzonych przez niezgodne z prawem zaniechanie lub działanie przy wykonywaniu władzy publicznej. Objęte nim są szkody będące następstwem działań organów państwa czy jednostek samorządu terytorialnego w sferze określanej pojęciem imperium, czyli przy okazji wykonywania funkcji władczych i zadań władzy publicznej. Poza zakresem tego przepisu pozostają skutki działań organów państwa czy jednostek samorządu terytorialnego w sferze dominium, czyli gospodarczo-majątkowej oraz w zakresie usług użyteczności publicznej. Wykonywanie zadań z zakresu zarządzania drogami jest związane ze sferą działań o charakterze gospodarczo-majątkowym, a nie działań z zakresu władzy, i dlatego należy wykluczyć rozstrzyganie o odpowiedzialności pozwanego Skarbu Państwa na bazie cytowanego przepisu.

Zgodnie z art. 34 k.c. Skarb Państwa jest w stosunkach cywilnoprawnych podmiotem praw i obowiązków, które dotyczą mienia państwowego nie należącego do innych państwowych osób prawnych. Właściwe państwowe jednostki organizacyjne pełnią funkcję reprezentanta interesów Skarbu Państwa i podejmują za niego czynności prawne w jego imieniu i na jego rzecz. Skarb Państwa jest w obrocie cywilnoprawnym reprezentowany przez organy administracji, które wykonują swoje władztwo w ramach powierzonych im ustawą kompetencji i tak w odniesieniu do dróg krajowych omawiane czynności w sferze stosunków cywilnoprawnych są podejmowane przez Generalnego Dyrektora Dróg Krajowych i Autostrad jako organ wskazany w ustawie o drogach. Pomimo przyjęcia przez Sąd Rejonowy niewłaściwej podstawy odpowiedzialności pozwanego, zaskarżony wyrok uwzględniający powództwo odpowiada prawu.

W judykaturze przyjmuje się, ze za szkody wyrządzone przez Skarb Państwa przy wykonywaniu zadań nie należących do sfery imperium Skarb państwa ponosi odpowiedzialność na zasadach ogólnych wynikających z art. 416 k.c., art. 427 k.c., 430 k.c., art. 435-436 k.c. (por. wyrok SN z 5.09.2008r., ICSK 41/08, Lex nr 457851). Pozwany ponosi zatem odpowiedzialność na zasadach ogólnych, a w tym przypadku na podstawie art. 416 k.c. Przepis ten wprowadza odpowiedzialność osoby prawnej za wszelkie działania lub zaniechania swoich organów o ile doprowadziły do powstania szkody. Dla przyjęcia odpowiedzialności osoby prawnej za szkodę spełnione muszą zostać następujące przesłanki: 1) szkoda jest wyrządzona przez organ osoby prawnej, 2) organ osoby prawnej wyrządzającej szkodę działa w ramach swych uprawnień, 3) organowi osoby prawnej można przypisać winę, 4) między czynnościami organu osoby prawnej i szkodą zachodzi normalny związek przyczynowy.

Do zadań Generalnego Dyrektora Dróg Krajowych i Autostrad jako centralnego organu administracji rządowej w sprawach dróg krajowych, należy między innymi wykonywanie zadań zarządcy dróg krajowych (art.18 ust.1 pkt1 ustawy o drogach ). Do zarządcy drogi należy w szczególności utrzymanie nawierzchni drogi, chodników i innych obiektów wymienionych w art. 20 pkt 4 ustawy o drogach, zaś zgodnie z ustawową definicją zawartą w art. 4 pkt 20 cytowanej ustawy, utrzymanie drogi oznacza wykonywanie robót konserwacyjnych, porządkowych i innych zmierzających do zwiększenia bezpieczeństwa i wygody ruchu, w tym także odśnieżanie i zwalczanie śliskości zimowej.

Niespornymi w sprawie były okoliczności związane z przyczyną uszkodzenia pojazdu powódki jak i wysokość szkody. Nie był też kwestionowany przez pozwanego fakt, że szkoda powstała na drodze krajowej po dokonaniu odbioru przez uprawniony organ i uznaniu obiektu za nadający się do użytkowania. Od chwili odbioru drogi i dopuszczenia do ruchu pojazdów, odpowiedzialność za stan utrzymania drogi wobec jej użytkowników ponosił zarządca drogi. Zarządca miał obowiązek zapewnić bezpieczeństwo ruchu pojazdów. Uszkodzenie pojazdu powódki na skutek uderzenia żwirem zalegającym na drodze i wyrzucanym spod kół poruszających się nią samochodów, wskazuje na niewykonanie przez zarządcę obowiązków związanych z utrzymaniem drogi. Nie ulega zatem wątpliwości, że istnieje związek przyczynowy między szkodą a zaniechaniem ze strony Generalnego Dyrektora Dróg Krajowych i Autostrad wykonania nałożonych ustawą o drogach obowiązków w ramach realizacji zadań zarządcy dróg krajowych. Odpowiedzialność pozwanego w przedmiotowej sprawie związana jest bowiem z wykonywaniem funkcji zarządcy dróg krajowych a nie z funkcją inwestora, powierzającego budowę drogi określonemu wykonawcy. W kwestii przesłanki winy należy odwołać się do koncepcji tzw. winy organizacyjnej, która pozwala na przypisanie osobie prawnej odpowiedzialności przy samym tylko ustaleniu bezprawności czynu lub zaniechania wyrządzającego szkodę. Bezprawność należy bowiem rozumieć jako sprzeczność z obowiązującym porządkiem prawnym. W omawianym przypadku zaniechanie miało charakter bezprawny, gdyż polegało na niewykonaniu obowiązków wynikających z ustawy o drogach, a sprowadzających się do utrzymaniu drogi w warunkach umożliwiających bezpieczny ruch. Obowiązkiem zarządcy było usunięcie żwiru zalegającego na drodze lub skierowanie ruchu na drogi alternatywne. Fakt zalegania żwiru na drodze Sąd Rejonowy ustalił na podstawie zeznań świadka P. G., który uczestniczył w kilku interwencjach związanych z uszkodzeniem pojazdów przez grys, już w dniu otwarcia drogi. Zdarzenie będące przedmiotem rozpoznawanej sprawy miało miejsce trzy dni po otwarciu drogi. Niekwestionowane przez strony ustalenia faktyczne wskazują zatem na nienależyte wykonanie przez zarządcę swoich obowiązków.

Dla oceny zawinienia po stronie pozwanego, nie mają znaczenia powołane w apelacji przez skarżącego okoliczności, związane z przyczyną pojawienia się na drodze grysu. Ta kwestia może mieć znaczenie dla oceny źródeł wadliwości nawierzchni i ewentualnej odpowiedzialności wykonawcy, jednak jest obojętna dla użytkowników drogi, którym odpowiednie warunki do korzystania z dróg ma zapewnić zarządca.

Mając na uwadze przytoczone okoliczności Sąd Okręgowy oddalił apelację jako niezasadną, na podstawie art. 385 k.p.c.

SSO M.Klesyk SSO M.Bajor - Nadolska SSO C.Klepacz