Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Kielcach

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 8 października 2024 r.

Sąd Okręgowy w Kielcach II Wydział Cywilny Odwoławczy

w składzie:

Przewodniczący: Sędzia Sądu Okręgowego Mariusz Broda

Protokolant: Monika Dudek

po rozpoznaniu w dniu 8 października 2024 r. w Kielcach

na rozprawie

sprawy z powództwa Gminy K.

przeciwko R. P. (1)

o zapłatę

oraz z powództwa wzajemnego

R. P. (1)

przeciwko Gminie K.

o ukształtowanie stosunku prawnego

na skutek apelacji pozwanego (powoda wzajemnego) R. P. (1)

od wyroku Sądu Rejonowego w Kielcach

z dnia 13 marca 2024 r. sygn. VIII C 1065/23

1. oddala apelację;

2. zasądza od R. P. (1) na rzecz Gminy K. kwotę 5400 (pięć tysięcy czterysta) złotych tytułem kosztów postępowania apelacyjnego z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się niniejszego postanowienia w przedmiocie kosztów postępowania apelacyjnego do dnia zapłaty.

Sygn. akt II Ca 928/24

UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 13 marca 2024 roku sygn. akt VI Sąd Rejonowy w Kielcach (k. 296):

I.  w sprawie z powództwa głównego Gminy K. przeciwko R. P. (1) o zapłatę:

1.  zasądził od pozwanego R. P. (1) na rzecz powódki Gminy K. kwotę 63 677,20 złotych wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie:

- od kwoty 58 772,39 złote od dnia 21 maja 2022 roku do dnia zapłaty,

- od kwoty 4 904,81 złote od dnia 3 października 2022 roku do dnia zapłaty;

2.  zasądził od pozwanego R. P. (1) na rzecz powódki Gminy K. kwotę 8 706,42 złotych tytułem kosztów procesu wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty;

II.  w sprawie z powództwa wzajemnego R. P. (2) przeciwko Gminie K. o ukształtowanie stosunku prawnego:

1.  oddalił powództwo;

2.  zasądził od powoda R. P. (1) na rzecz pozwanej Gminy K. kwotę 5.400 złotych tytułem kosztów procesu wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty.

Podstawy faktyczne i prawne powyższego rozstrzygnięcia Sąd Rejonowy przedstawił w pisemnym uzasadnieniu (k. 302 - 308).

Sąd Rejonowy ustalił następujący stan faktyczny:

Pozwany prowadzi działalność gospodarczą na podstawie wpisu do (...) pod firmą 1. Przedsiębiorstwo Usługowo - Handlowe CENTRUM R. P. (1), do którego głównego przedmiotu działalności należało przygotowywanie i podawanie napojów. Strony w dniu 19 kwietnia 2016 roku zawarły umowę dzierżawy nr (...), przedmiotem której było wydzierżawienie przez powoda na rzecz pozwanego działki położonej w K. przy ul. (...), oznaczonej w ewidencji gruntów miasta K. (obr. (...)) numerem (...) o powierzchni 1423 m2, objętej księgą wieczystą nr (...). Umowa ta została zawarta na okres 10 lat, od 1 maja 2016 roku do 30 kwietnia 2026 roku. Dzierżawca miał płacić wydzierżawiającemu czynsz ustalony według stawki określonej zgodnie z zarządzeniem Prezydenta Miasta K. nr (...) z dnia 22 grudnia 2015 roku: „za grunt opisany w §2 ust. 1 pkt 1: a) w sezonie letnim od 1 kwietnia do 30 września – 6 miesięcy: 14,00 złotych plus VAT za 1 m2 gruntu tj. pow. 530 m2 kwotę brutto 9126,60 złotych; b) poza sezonem, od 1 października do 31 marca następnego roku kalendarzowego (6 miesięcy): 1,40 złotych plus VAT za 1 m2 gruntu tj. pow. 530 m2 kwotę brutto 912,66 złote. Łączna należność za dzierżawę w sezonie letnim to netto 8671,60 złotych plus VAT 1994,47 złote – co daje 10 666,07 złotych oraz poza sezonem 922,60 złote netto plus VAT – co daje kwotę 1134,80 złote. Czynsz ten miał być płatny do 25 - go dnia każdego miesiąca na rachunek bankowy wydzierżawiającego. Gmina K. wystawiła na rzecz pozwanego następujące faktury VAT: nr (...) GN na kwotę 1134,80 złote tytułem zapłaty za grunt położony w K. przy ul. (...) za miesiąc 02/2021, z terminem płatności do 25 lutego 2021 roku; nr (...) GN na kwotę 1134,80 złote tytułem zapłaty za grunt położony w K. przy ul. (...) za miesiąc marzec, z terminem płatności do 25 marca 2021 roku; nr (...) na kwotę 10 666,07 złotych tytułem zapłaty za grunt położony w K. przy ul. (...) za miesiąc kwiecień, z terminem płatności do 25 kwietnia 2021 roku; nr (...) na kwotę 10 666,07 złotych tytułem zapłaty za grunt położony w K. przy ul. (...) za miesiąc maj, z terminem płatności do 25 maja 2021 roku; nr (...) na kwotę 10 666,07 złotych tytułem zapłaty za grunt położony w K. przy ul. (...) za miesiąc czerwiec, z terminem płatności do 25 czerwca 2021 roku; nr (...) na kwotę 10 666,07 złotych tytułem zapłaty za grunt położony w K. przy ul. (...) za miesiąc lipiec, z terminem płatności do 25 lipca 2021 roku; nr (...) GN na kwotę 10 666,07 złotych tytułem zapłaty za grunt położony w K. przy ul. (...) za miesiąc sierpień, z terminem płatności do 25 sierpnia 2021 roku; nr (...) GN na kwotę 10 666,07 złotych tytułem zapłaty za grunt położony w K. przy ul. (...) za miesiąc wrzesień, z terminem płatności do 25 września 2021 roku; nr 29/10/2021 GN na kwotę 1134,80 złote tytułem zapłaty za grunt położony w K. przy ul. (...) za miesiąc październik, z terminem płatności do 25 października 2021 roku; nr (...) na kwotę 1134,80 złote tytułem zapłaty za grunt położony w K. przy ul. (...) za miesiąc listopad, z terminem płatności do 25 listopada 2021 roku oraz nr (...) na kwotę 1134,80 złote tytułem zapłaty za grunt położony w K. przy ul. (...) za miesiąc grudzień, z terminem płatności do 25 grudnia 2021 roku. Pismem z dnia 12 maja 2022 roku powód wezwał pozwanego do zapłaty należności głównej wraz z odsetki w wysokości 71 398,91 złotych. Pismem z dnia 25 kwietnia 2021 roku pozwany (powód wzajemny) zwracał się do Gminy K. z wnioskiem o zawarcie porozumienia, na mocy którego dzierżawca będzie zwolniony z obowiązku uiszczenia czynszu dzierżawnego w okresie trwania zakazu prowadzenia działalności w przedmiocie dzierżawy przez pozwanego (powoda wzajemnego). Powód (pozwany wzajemny) nie zajął stanowiska w sprawie. Z Systemu Udostępniania Danych o Pomocy Publicznej wynika, że od dnia 1 kwietnia 2021 roku do dnia 30 września 2021 roku R. P. (1) w ramach prowadzonej działalności gospodarczej uzyskał 64 890,58 złotych pomocy publicznej, a od dnia 1 stycznia 2018 roku do dnia 19 października 2023 roku kwotę 925 264,10 złote. R. P. (1) w okresie od kwietnia 2018 roku do września 2018 roku uzyskał dochód 21 923,34 złote, od kwietnia 2019 roku do września 2019 roku dochód 88 429,44 złotych, od kwietnia 2020 roku do września 2020 roku 49 835,29 złotych oraz od kwietnia 2021 roku do września 2021 roku dochód 60 632,94 złote.

Sąd Rejonowy wskazał, że powyższy stan faktyczny, zasadniczo bezsporny pomiędzy stronami, został ustalony na podstawie dowodów z dokumentów. Dodał, że - zgodnie z treścią art. 229 i 230 k.p.c. - okoliczności bezsporne w ogóle nie wymagały wykazywania ich prawdziwości za pomocą dowodów, albowiem zostały przez strony wprost przyznane, bądź też nie zostały zaprzeczone.

Tak ustalony stan faktyczny Sąd Rejonowy rozważył w następujący sposób:

Powództwo główne podlegało uwzględnieniu w całości, natomiast powództwo wzajemne w całości podlegało oddaleniu. Powód w przedmiotowej sprawie dochodził od pozwanego zasądzenia kwoty 63 677,20 złotych wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od kwoty 58 772,39 złote od dnia 21 maja 2022 roku do dnia zapłaty oraz od kwoty 4 904,81 złote od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty, a także kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego. Powyższe roszczenie wywodził z umowy dzierżawy, jaką zawarł z pozwanym w dniu 19 kwietnia 2016 roku, w której ustalono, że miesięczny czynsz to 10 666,07 złotych w sezonie letnim oraz 1134,80 złote poza sezonem letnim, płatny do 25-go dnia każdego miesiąca. Wobec tego, że pozwany nie uregulował należności za miesiące od lutego do grudnia 2021 roku, powód wzywał pozwanego do uregulowania należności. Wezwania te okazały się jednak bezskuteczne. Pozwany nie kwestionował zasady odpowiedzialności, a jedynie wysokość żądanej należności. Powoływał się na to, że nie był on w stanie prowadzić działalności na przedmiocie dzierżawy z uwagi na obostrzenia wprowadzone w związku z epidemią koronawirusa. Pozwany (powód wzajemny) wniósł o ukształtowanie stosunku prawnego łączącego strony na podstawie art. 357 ¹ § 1 k.c. w ten sposób, że w miesiącach kwiecień, maj, czerwiec, lipiec, sierpień i wrzesień 2021 roku czynsz dzierżawy wynosił łącznie 1 543,92 złote za każdy ze wskazanych miesięcy. Sąd I instancji podał, że zgodnie z treścią art. 357 ¹ § 1 k.c., jeżeli z powodu nadzwyczajnej zmiany stosunków spełnienie świadczenia byłoby połączone z nadmiernymi trudnościami albo groziłoby jednej ze stron rażącą stratą, czego strony nie przewidziały przy zawarciu umowy, sąd może po rozważeniu interesów stron, zgodnie z zasadami współżycia społecznego, oznaczyć sposób wykonania zobowiązania, wysokość świadczenia lub nawet orzec o rozwiązaniu umowy. Rozwiązując umowę sąd może w miarę potrzeby orzec o rozliczeniach stron, kierując się zasadami określonymi w zdaniu poprzedzającym. Sąd Rejonowy wskazał, że pozwany – powód wzajemny nie udowodnił groźby rażącej straty. Określona w ww. przepisie przesłanka „rażącej straty” ma autonomiczny charakter. Należy ją oceniać w kontekście konkretnego zobowiązania. W tym celu konieczne jest porównanie aktualnej i pierwotnej wartości świadczeń, a także ocena całokształtu skutków wykonania zobowiązania dla majątku strony, przy uwzględnieniu celu zobowiązania i tego, jakich korzyści z jego wykonania strona mogła się spodziewać. Nie musi to być strata, która zachwiałaby kondycją finansową wykonawcy bądź groziłaby mu upadłością, wystarczy zwykła rażąca strata transakcyjna. W przepisie chodzi zatem o stratę, która została poniesiona, jak tę, która może wystąpić w przyszłości. Istotne jest to by była to strata „rażąca”. Pozwany – powód wzajemny, wnosząc o ukształtowanie stosunku prawnego łączącego strony we wnioskowanym zakresie odnosił się do epidemii koronawirusa i wprowadzonych odgórnie obostrzeń, które ograniczyły bądź też uniemożliwiły mu prowadzenie działalności gospodarczej w zakresie, w takim miał to zamiar czynić w dacie podpisania umowy dzierżawy w 2016 roku. W kontekście powyższego należy zauważyć, że w literaturze przyjmuje się, że stan epidemii wywołany wirusem (...) może być traktowany jako przykład nadzwyczajnej zmiany stosunków. Hipotezą art. 357 ¹ k.c. objęte są bowiem tylko te zdarzenia nadzwyczajne o charakterze powszechnym, niezależne od woli stron, wykraczające poza typowe ryzyko gospodarcze. Nadzwyczajna zmiana stosunków może wystąpić w warunkach stabilnego rozwoju gospodarczego i możne ją też tworzyć ciąg zdarzeń w postaci przemian społecznych, gospodarczych i politycznych, które swoje oddziaływanie na treść łączącego strony stosunku prawnego zniweczyły pierwotne kalkulacje stron, a które nie były nawet przy dołożeniu należytej staranności, do przewidzenia w chwili zawarcia umowy. Nie chodzi tu przy tym o efekty normalnego, sukcesywnego rozwoju gospodarczego. Samo zdarzenie jakim jest pandemia nie może oznaczać per se, że powoduje ono zmianę stosunków w rozumieniu art. 357 ¹ k.c. Ogłoszenie stanu pandemii w związku z zakażeniem wirusem (...)2 stanowi konsekwencję zmian legislacyjnych, mającą charakter zaskakujący, lecz to, czy ów stan nadzwyczajnie wpłynął bezpośrednio oraz w istotny sposób na sytuację stron stosunku zobowiązaniowego o charakterze umownym, ocenia się w konkretnym układzie faktyczny. Dla oceny możliwości zastosowania normy z art. 357 ¹ k.c. znaczenie ma nie tylko sam charakter zdarzenia lecz również charakter jego faktycznych skutków w kontekście ustawowego pojęcia nadzwyczajnej zmiany stosunków. Ocena zatem, czy określone zdarzenie, które można określić, jako nadzwyczajne, powoduje zmianę stosunków między stronami w ujęciu art. 357 ¹ § 1 k.c., należy dokonać w konkretnym układzie faktycznym, co należy każdorazowo do sądu orzekającego. Brzmienie art. 357 ¹ k.c. jednoznacznie wskazuje na to, że wystąpienie nadzwyczajnej zmiany stosunków nie musi oznaczać, iż sąd zaingeruje w stosunek zobowiązaniowy łączący strony. Ustawodawca określił bowiem dalsze przesłanki tej ingerencji, którymi są interesy obu stron oraz zasady współżycia społecznego. Te ogólne klauzule wymagają uzupełnienia konkretną treścią na gruncie poszczególnych stanów faktycznych, podlegających rozważeniu przez sądy, i trudno w odniesieniu do nich formułować rozstrzygnięcia o znaczeniu systemowym i uniwersalnym. To, że podmioty obrotu gospodarczego prowadzą działalność w celu osiągnięcia zysku nie oznacza przy tym, że każde przedsięwzięcie, w jakim uczestniczą musi im zagwarantować jego osiągnięcie. Przed skorzystaniem z kompetencji przewidzianych w art. 357 ¹ k.c. sąd musi rozważyć nie tylko interes powołującego się na nadzwyczajną zmianę stosunków, ale i jego kontrahenta. Należy przyznać rację pozwanemu – powodowi wzajemnemu, że z uwagi na wprowadzone ograniczenia w handlu, skutki wprowadzonych obostrzeń mogły wpływać na jego sytuację gospodarczą. W szczególności z uwagi na to, że przedmiot jego działalności obejmuje działalność o charakterze gastronomicznym. Jednakże przy ocenie spełnienia przesłanek zmiany stosunków w rozumieniu art. 357 ¹ k.c. należało poddać analizie stan faktyczny dotyczący prowadzonej przez niego działalności. W pierwszej kolejności należy zauważyć, że umowa dzierżawy łącząca strony została zawarta w 2016 roku, a zatem w okresie ok. 5 lat przed wprowadzeniem obostrzeń. Tym samym możliwym było porównanie zakresu oraz rozmiaru możliwych zysków, które osiągnął i które mógł osiągnąć pozwany – powód wzajemny w okresie w którym występowały ograniczenia. Z dokumentacji księgowej załączonej do akt postępowania wynika, że R. P. (1) w okresie od kwietnia 2018 roku do września 2018 roku uzyskał dochód 21 923,34 zł, od kwietnia 2019 roku do września 2019 roku dochód 88 429,44 zł, od kwietnia 2020 roku do września 2020 roku 49 835,29 zł oraz od kwietnia 2021 roku do września 2021 roku dochód 60 632,94 zł. Jak wynika z powyższej analizy – dochody pozwanego – powoda wzajemnego w dobie ograniczeń wprowadzonych w związku z pandemią koronawirusa nie odnotowały rażącego spadku, a wręcz w stosunku do pierwszego roku porównawczego – 2018 roku, kiedy nie było wprowadzonych ograniczeń w związku z pandemią, uległy potrojeniu. Również w zestawieniu z rokiem poprzedzającym – 2020 rok uległy one zwiększeniu. Tym samym brak jest w okolicznościach niniejszego stanu faktycznego podstaw do przyjęcia jakiejkolwiek – oprócz hipotetycznej możliwości – zmiany stosunków związanych z wprowadzeniem ograniczeń wynikających z pandemii koronawirusa. Tym bardziej nie można przyjąć, że zmiana ta miała charakter rażący. Należało przy tym również odnieść się do okoliczności pozaekonomicznych. Pozwany – powód wzajemny nie wykazał, aby w czasie bezpośrednio poprzedzającym wprowadzenie ograniczeń poczynił on inwestycje, plany mające na celu zwiększenie zakresu działalności na przedmiocie dzierżawy, a co mogłoby wpłynąć na raptowne zwiększenie uzyskiwanych przez niego z tej działalności dochodów – w porównaniu do dochodów, które rzeczywiście osiągnął. Należy również zauważyć, że z uwagi na wprowadzone ograniczenia w sprzedaży bezpośredniej przedsiębiorcy byli uprawnieniu do skorzystania z pomocy państwa w ramach wsparcia tzw. tarcz antykryzysowych. Z Systemu Udostępniania Danych o Pomocy Publicznej wynika, że od 1 kwietnia 2021 roku do 30 września 2021 roku R. P. (1) w ramach prowadzonej działalności gospodarczej uzyskał 64 890,58 zł pomocy publicznej, a od 1 stycznia 2018 roku do 19 października 2023 roku kwotę 925 264,10 zł. Tym samym, ewentualne straty pozwanego – powoda wzajemnego zostały zrekompensowane w formie udzielonej pomocy publicznej. Pozwany – powód wzajemny w uzasadnieniu zgłoszonego żądania odniósł się również do sytuacji innych przedsiębiorców, z którymi Gmina K. ma zawarte umowy dzierżawy. Pozwany – powód wzajemny wskazał, że pozwany wzajemny obniżył dla przedsiębiorców prowadzących podobną do powoda wzajemnego działalność na (...) w K. do kwoty 0,24 zł za m2. W ocenie pozwanego - powoda wzajemnego brak jest podstaw do różnicowania sytuacji poszczególnych przedsiębiorców. W ocenie Sądu wskazana argumentacja stanowi element polemiki procesowej, i nie może wpływać na skuteczność zgłoszonego roszczenia. Strony przedmiotowej umowy w myśl art. 353 ¹ k.c. strony zawierające umowę mogą ułożyć stosunek prawny według swojego uznania, byleby jego treść lub cel nie sprzeciwiały się właściwości (naturze) stosunku, ustawie ani zasadom współżycia społecznego. Strony łączyła umowa dzierżawy. W myśl art. 693 § 1 k.c., przez umowę dzierżawy wydzierżawiający zobowiązuje się oddać dzierżawcy rzecz do używania i pobierania pożytków przez czas oznaczony lub nieoznaczony, a dzierżawca zobowiązuje się płacić wydzierżawiającemu umówiony czynsz. Powód – pozwany wzajemny, jako dysponent gruntów, które wydzierżawił może w sposób dowolny kształtować cenę dzierżawy – o ile dzierżawca wyrazi zainteresowanie takim kształtem umowy. Okoliczność, że powód – pozwany wzajemny wyraził aprobatę dla obniżenia wysokości czynszu dzierżawnego dla innych przedsiębiorców- prowadzących tożsame względem pozwanego – powoda wzajemnego – działalności gospodarcze, nie może ex officio wpływać na stosunek prawny łączący strony. Jak podał pozwany – powód wzajemny, zwracał się on do Gminy K. o zmianę wysokości czynszu, uzyskał obniżenie wysokości czynszu o 50% w kwietniu 2021 roku. Powyższe unormowania pozostają w ramach stosunku prawnego łączącego strony, i brak jest podstaw do ingerencji Sądu w kształt stosunków łączących strony – tym bardziej w sytuacji gdy ważność tego stosunku prawnego nie jest kwestionowana. Reasumując, mimo wprowadzenia ograniczeń związanych z pandemią koronawirusa brak jest podstaw do przyjęcia, że spełniły się przesłanki nadzwyczajnej zmiany stosunków w myśl art. 357 ¹ k.c. Mając na uwadze dane księgowe prowadzonej przez pozwanego – powoda wzajemnego działalności, sytuacja pozwanego w 2021 roku była stabilna. Pozwany prowadził działalność, mimo że mogło to podlegać ograniczeniom, z czego uzyskał dochody nie odbiegające w wysokości od dochodów z poprzednich lat. Należy zauważyć, że umowa dzierżawy przewidywała dwie wysokości czynszu dzierżawnego – za okres rzeczywiście prowadzonej działalności w miesiącach letnich, oraz „rezerwacji” miejsca w miesiącach zimowych. Żądana przez pozwanego – powoda wzajemnego wysokość czynszu za miesiące letnie w 2021 roku miała zbliżyć się do wysokości czynszu z okresu „rezerwacji”

- co w ocenie Sądu jest nieuprawnione i prowadziłoby do naruszenia właściwości stosunku prawnego. W tym czasie bowiem pozwany – powód wzajemny mógł prowadzić działalność, jednakże w ograniczonym zakresie. Nie ma zatem mowy, aby u pozwanego – powoda wzajemnego, w związku z ogłoszeniem stanu epidemii związanej z zakażeniami wirusem (...)2 wystąpiła groźba rażącej straty, która miała charakter ponadprzeciętny. Na marginesie, brak było podstaw do przyjęcia podstawy żądania pozwanego – powoda wzajemnego z art. 700 k.c., zgodnie z którym jeżeli wskutek okoliczności, za które dzierżawca odpowiedzialności nie ponosi i które nie dotyczą jego osoby, zwykły przychód z przedmiotu dzierżawy uległ znacznemu zmniejszeniu, dzierżawca może żądać obniżenia czynszu przypadającego za dany okres gospodarczy. Pozwany – powód wzajemny w sposób pełny i niebudzący wątpliwości sformułował żądanie zgłoszone w pozwie wzajemnym dochodząc ukształtowania stosunku prawnego łączącego strony z uwzględnieniem art. 3571 k.c. Nawet gdyby przyjąć, że podstawą prawną żądania pozwanego – powoda wzajemnego jest przepis art. 700 k.c., jego żądanie podlegałoby oddaleniu z tych samych względów, co przy oparciu go o przepis art. 357 ^{( 1)} k.c. Wobec niezasadności żądania pozwanego – powoda wzajemnego, należało w dalszej części uzasadnienia odwołać się do żądania pozwu głównego. Materialnoprawną podstawą żądania pozwu jest art. 693 § 1 k.c. co do roszczenia zapłaty czynszu dzierżawnego oraz art. 482 k.c. co do skapitalizowanych odsetek za zwłokę. W niniejszej sprawie bezspornym pozostawało to, że powód – pozwany wzajemny oddał pozwanemu – powodowi wzajemnemu przedmiot umowy celem używania i pobierania pożytków na podstawie zawartej umowy z 19 kwietnia 2016 roku w sposób w niej opisany. Strony uzgodniły przy tym wysokość czynszu w stosunku miesięcznym i formę płatności. Umowa ta została zawarta na okres 10 lat, od 1 maja 2016 roku do 30 kwietnia 2026 roku. Dzierżawca miał płacić wydzierżawiającemu czynsz ustalony według stawki określonej zgodnie z zarządzeniem Prezydenta Miasta K. nr (...) z 22 grudnia 2015 roku: „za grunt opisany w §2 ust.1 pkt 1: a) w sezonie letnim od 1 kwietnia do 30 września – 6 miesięcy: 14,00 zł plus VAT za 1 m2 gruntu tj. pow. 530 m2 kwotę brutto 9126,60 zł; b) poza sezonem, od 1 października do 31 marca następnego roku kalendarzowego (6 miesięcy): 1,40 zł plus VAT za 1 m2 gruntu tj. pow. 530 m2 kwotę brutto 912,66 zł. Łączna należność za dzierżawę w sezonie letnim to netto 8671,60 zł plus VAT 1994,47 zł – co daje 10 666,07 zł oraz poza sezonem 922,60 zł netto plus VAT – co daje kwotę 1134,80 zł. Czynsz ten miał być płatny do 25go dnia każdego miesiąca na rachunek bankowy wydzierżawiającego. Gmina K. wystawiła na rzecz pozwanego następujące faktury VAT: nr (...) na kwotę 1134,80 zł tytułem zapłaty za grunt położony w K. przy ul. (...) za miesiąc 02/2021, z terminem płatności do 25 lutego 2021 roku; nr (...) na kwotę 1134,80 zł tytułem zapłaty za grunt położony w K. przy ul. (...) za miesiąc marzec, z terminem płatności do 25 marca 2021 roku; nr (...) na kwotę 10 666,07 zł tytułem zapłaty za grunt położony w K. przy ul. (...) za miesiąc kwiecień, z terminem płatności do 25 kwietnia 2021 roku; nr (...) na kwotę 10 666,07 zł tytułem zapłaty za grunt położony w K. przy ul. (...) za miesiąc maj, z terminem płatności do 25 maja 2021 roku; nr (...) na kwotę 10 666,07 zł tytułem zapłaty za grunt położony w K. przy ul. (...) za miesiąc czerwiec, z terminem płatności do 25 czerwca 2021 roku; nr (...) na kwotę 10 666,07 zł tytułem zapłaty za grunt położony w K. przy ul. (...) za miesiąc lipiec, z terminem płatności do 25 lipca 2021 roku; nr(...) na kwotę 10 666,07 zł tytułem zapłaty za grunt położony w K. przy ul. (...) za miesiąc sierpień, z terminem płatności do 25 sierpnia 2021 roku; nr(...)na kwotę 10 666,07 zł tytułem zapłaty za grunt położony w K. przy ul. (...) za miesiąc wrzesień, z terminem płatności do 25 września 2021 roku; nr (...) na kwotę 1134,80 zł tytułem zapłaty za grunt położony w K. przy ul. (...) za miesiąc październik, z terminem płatności do 25 października 2021 roku; nr (...) na kwotę 1134,80 zł tytułem zapłaty za grunt położony w K. przy ul. (...) za miesiąc listopad, z terminem płatności do 25 listopada 2021 roku nr (...) na kwotę 1134,80 zł tytułem zapłaty za grunt położony w K. przy ul. (...) za miesiąc grudzień, z terminem płatności do 25 grudnia 2021 roku. Łączna wartość wskazanych faktur to 69 670,42 zł. Mimo tego, że pozwany – powód wzajemny otrzymał każdą ze wskazanych faktur, a nadto był wzywany do zapłaty – nie uregulował należności we skazanym zakresie. Jak wynika z dokumentacji załączonej do akt postępowania, pismem z 21 maja 2021 roku Prezydent Miasta K. poinformował pozwanego R. P. (1), że obniża w okresie od 1 kwietnia 2021 roku do 30 kwietnia 2021 roku o 50% dotychczasową wysokość czynszu za dzierżawę gruntu o pow. 692 m2, położonego przy ul. (...) stanowiącego część nieruchomości oznaczonej w ewidencji gruntów miasta K. (...) działki nr (...) przeznaczonego pod sezonowy ogródek piwny. Wobec powyższego ustalił wysokość czynszu na 5 333,04 zł brutto. Pozwany – powód wzajemny nie kwestionował wyliczeń powoda – pozwanego wzajemnego w związku z wystawionymi fakturami oraz otrzymanym obniżeniem czynszu za kwiecień 2021 roku. Wobec tego, że należność dochodzona przez powoda z ww. faktur to 58 772,39 zł, tym samym należało w tym zakresie uznać za uzasadnione w całości i zasądzić wskazaną kwotę od pozwanego na rzecz powoda. Co prawda, pozwany – powód wzajemny kwestionował możliwość korzystania z przedmiotu dzierżawy zgodnie z przeznaczeniem określonym w umowie w okresie pandemii – jednakże powyższa okoliczność nie wynikała z tego, że powód – pozwany wzajemny nie udostępnił pozwanemu – powodowi wzajemnemu przedmiotu umowy. Tym samym, argumentacja pozwanego – powoda wzajemnego nie mogła skutecznie podważyć zasadności roszczenia pozwu głównego. Podobnie za oczywiście nieuzasadnione należało uznać twierdzenia pozwanego, że żądanie powoda stanowi nadużycie prawa jako sprzeczne z zasadami współżycia społecznego i jako takie nie zasługuje na ochronę w oparciu o przepis art. 5 k.c. W ocenie Sądu w ustalonym stanie faktycznym w realizacji przez powoda jego roszczenia o zapłatę czynszu wynikającego z łączącej strony umowy dzierżawy nie sposób doszukać się naruszenia jakichkolwiek reguł słuszności. Na takie naruszenie nie wskazał zresztą również sam pozwany, ograniczając się do ogólnikowego powołania treści art. 5 k.c. Powód – pozwany wzajemny dochodził również kwoty 4 904,81 zł tytułem skapitalizowanych odsetek za opóźnienie. Do 31 stycznia 2022 roku powód naliczał pozwanemu odsetki za opóźnienie w transakcjach handlowych, a od 1 lutego 2022 roku zgodnie z wyrokiem Trybunału Sprawiedliwości z 13 stycznia 2022 roku w sprawie C-327/20 naliczono odsetki ustawowe za opóźnienie. Zgodnie z art. 482 § 1 k.c., od zaległych odsetek można żądać odsetek za opóźnienie dopiero od chwili wytoczenia o nie powództwa, chyba że po powstaniu zaległości strony zgodziły się na doliczenie zaległych odsetek do dłużnej sumy. Tym samym powód – pozwany wzajemny był uprawniony do skapitalizowania odsetek w sposób opisany w uzasadnieniu pozwu. O odsetkach za opóźnienie od powyższych kwot Sąd orzekł na podstawie art. 481 § 1 i 2 k.c., od kwoty 58 772,39 zł od 21 maja 2022 roku do dnia zapłaty oraz od kwoty 4 904,81 zł od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty. O kosztach procesu w zakresie obu rozpoznawanych żądań (głównego i wzajemnego) Sąd orzekł na podstawie art. 98 § 1 k.c.

Apelację (k. 311 – 313) od powyższego wyroku wniósł pozwany (powód wzajemny) R. P. (1) (reprezentowany przez pełnomocnika r. pr. A. S.), która zaskarżył orzeczenie w całości (co do powództwa głównego i co do powództwa wzajemnego) i zarzucił rozstrzygnięciu naruszenie:

1.  art. 233 § 1 k.p.c. i art. 227 w zw. z art. 228, art. 229 i art. 230 k.p.c. poprzez pominięcie w ustaleniach stanu faktycznego, iż na skutek nadzwyczajnych okoliczności na skutek pandemii koronawirusa, jako fakty powszechnie znane, pozwany – powód wzajemny nie może korzystać z przedmiotu dzierżawy w sposób przewidziany w umowie, w konsekwencji brak uznania, że jedno ze świadczeń wzajemnych stało się niemożliwe wskutek okoliczności za które żadna ze stron nie ponosi odpowiedzialności;

2.  art. 233 § 1 k.p.c. poprzez bezpodstawne uznanie, że powstanie nadzwyczajnego stosunku jakim jest pandemia, spełnienie świadczenia pozwanego – powoda wzajemnego nie jest połączone z nadmiernymi trudnościami i nie grozi pozwanemu – powodowi wzajemnemu rażącą stratą, podczas gdy z materiału zgromadzonego w sprawie, tj. przedłożonych bilansów wynika, że pozwany – powód wzajemny w okresie, w którym wnosi o ukształtowanie stosunku prawnego łączącego strony, w sposób wskazany w powództwie wzajemnym, uzyskał znacznie mniejszy dochód niż w tym samym okresie w roku 2019, biorąc pod uwagę, że dla wybranych przedsiębiorców w tym okresie powód – pozwany wzajemny wprowadził preferencyjne stawki opłat za 1m ² gruntu przeznaczonego na organizację ogródka konsumpcyjnego;

3.  art. 495 § 1 i 2 k.c. w zw. z art. 475 k.c., art. 354 k.c., art. 65 k.c. i art. 353 k.c. poprzez jego niezastosowanie, pomimo że świadczenie stało się niemożliwe wskutek okoliczności, za które żadna ze stron odpowiedzialności nie ponosi;

4.  art. 357 ¹ § 1 k.c. poprzez jego niezastosowanie, a w efekcie przyjęcie, że nie doszło do spełnienia przesłanek uzasadniających zmianę umowy, z uwagi na to, że nie doszło do nadzwyczajnej zmiany stosunków, uzasadniającej zastosowanie niniejszego przepisu.

W konkluzji skarżący wniósł o:

1)  zmianę zaskarżonego wyroku:

- w sprawie z powództwa głównego poprzez oddalenie powództwa głównego w całości oraz zasądzenie od powoda – pozwanego wzajemnego na rzecz pozwanego – powoda wzajemnego kosztów procesu za obie instancje, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych,

- w sprawie z powództwa wzajemnego poprzez ukształtowanie stosunku prawnego łączącego strony zgodnie z wnioskiem pozwanego – powoda wzajemnego oraz zasądzenie od powoda – pozwanego wzajemnego na rzecz pozwanego – powoda wzajemnego kosztów procesu za obie instancje, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych;

2)  ewentualnie o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi I instancji do ponownego rozpoznania, pozostawiając temu sądowi rozstrzygnięcie o kosztach postępowania apelacyjnego, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

W odpowiedzi na apelację (k. 328 – 330) powódka (pozwana wzajemna) Gmina K. (reprezentowana przez pełnomocnika r. pr. K. R.) wniosła o oddalenie apelacji pozwanego (powoda wzajemnego) jako bezzasadnej oraz o zasądzenie od pozwanego (powoda wzajemnego) na jej rzecz kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja okazała się niezasadna.

Sąd Rejonowy poczynił nie tylko prawidłowe, ale bardzo dokładne ustalenia co do wszystkich faktów istotnych (z punktu widzenia właściwych do zastosowania przepisów prawa materialnego) dla rozstrzygnięcia sprawy. Pozostają one efektem właściwie przeprowadzonych, a następnie trafnie ocenionych – w kontekście kryteriów z art. 233 § 1 k.c. – dowodów. Z tych względów Sąd Okręgowy, w braku jakichkolwiek ku temu przeszkód, w całości przyjął za własną tak ustaloną przez Sąd pierwszej instancji podstawę faktyczną zaskarżonego wyroku. To oznacza, że nie znalazły żadnego usprawiedliwienia zgłoszone w apelacji zarzuty naruszenia prawa procesowego.

W kontekście zgłoszonych w apelacji zarzutów naruszenia prawa procesowego przede wszystkim przypomnieć należy, że pierwszym i zasadniczym warunkiem efektywności wzruszenia w postępowaniu apelacyjnym poprawności ustalonej przez sąd pierwszej instancji podstawy faktycznej zaskarżonego wyroku, jest postawienie zarzutu naruszenia prawa procesowego, w tym w szczególności art. 233 § 1 k.p.c., a więc w zakresie oceny dowodów. Chodzi o to, by wzruszyć najpierw podstawy wnioskowania sądu pierwszej instancji w zakresie poczynionych ustaleń faktycznych. Skoro te ostanie są czynione na podstawie przeprowadzonych, a następnie ocenionych dowodów, to postawienie zarzutu wadliwej oceny tych ostatnich – w kontekście przesłanek wynikających z art. 233 § 1 k.p.c., może dopiero stanowić właściwy fundament oparcia zarzutu błędu w poczynionych przez sąd pierwszej instancji ustaleniach faktycznych, będących podstawą zaskarżonego wyroku (postanowienia), który to zarzut winien zostać postawiony w następnej kolejności, o ile skarżący zmierza do wzruszenia podstawy faktycznej zaskarżonego orzeczenia. Przy czym zarzut naruszenia art. 233 § 1 k.p.c., by mógł przynieść oczekiwany przez skarżącego rezultat, mu po pierwsze eksponować fakt, którego prawidłowość ustalenia przez sąd pierwszej instancji – w ten sposób jest zwalczana, po drugie powinien wskazywać w sposób skonkretyzowany dowód, którego ocena mocy i wiarygodności – jest zwalczana, po trzecie powinien w sposób równie skonkretyzowany wskazywać i wykazywać wadliwość tej oceny – z punktu widzenia kryteriów takiej weryfikacji wynikających z art. 233 § 1 k.p.c. Zatem prawidłowo skonstruowany zarzut naruszenia tego przepisu, nie może ograniczać się do eksponowania tylko ogólnej, tj. wynikającej z tego z samej formuły tej regulacji, czyli poprzestawać na abstrakcyjnie ujętych przesłankach oceny dowodów, tj. w oderwaniu od skonkretyzowanego odwołania się do tych ostatnich (poprzez ich wskazanie) wraz z równie skonkretyzowanym wskazaniem i wykazaniem wadliwości ich oceny z punktu widzenia przynajmniej jednego z kryteriów wynikających z art. 233 § 1 k.p.c. Upraszczając – właściwe postawienie zarzutu naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. w realiach konkretnej sprawy nie może wyczerpywać się tylko i wyłącznie w przywołaniu w całości, bądź w części samej ustawowej formuły tego przepisu, tak, że w tym „kształcie” można byłoby ją wykorzystywać w każdej sprawie – w zupełnym oderwaniu od jej realiów. Zatem musu być on „osadzony” w realiach konkretnych dowodów i ich oceny dokonanej przez sąd pierwszej instancji z przełożeniem na ustalenie konkretnych faktów. Ocena wiarygodności i mocy dowodów jest podstawowym zadaniem sądu orzekającego, wyrażającym istotę sądzenia, a więc rozstrzygania kwestii spornych w warunkach niezawisłości, na podstawie własnego przekonania sędziego przy uwzględnieniu całokształtu zebranego materiału (p. m.in. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 16.02.1996 r., II CRN 173/95). Skuteczne przedstawienie zarzutu naruszenia przez sąd art. 233 § 1 k.p.c. wymaga wskazania i wykazania – w sposób skonkretyzowany, że sąd uchybił zasadom logicznego rozumowania lub doświadczenia życiowego, że ocena dowodów nie jest wszechstronna, a wybiórcza, to bowiem jedynie może być przeciwstawione uprawnieniu sądu do dokonania swobodnej oceny dowodów. Nie jest natomiast wystarczające nawet samo przekonanie strony o innej, niż przyjął to sąd, wadze (doniosłości) poszczególnych dowodów i ich odmiennej ocenie niż ocena sądu. Z tych wszystkich względów, o skuteczności wzruszenia podstawy faktycznej zaskarżonego orzeczenia nie może świadczyć nawet sytuacja, w której w oparciu o te same dowody (które były podstawą ustaleń faktycznych sądu pierwszej instancji) istnieje możliwość ustalenia innej – alternatywnej – względem tej ustalonej przez sąd, jeżeli skarżący uprzednio skutecznie nie wzruszy poprawności oceny dowodów z punktu widzenia kryteriów wynikających z art. 233 § 1 kpc. Tym samym dla skutecznego wzruszenia ustaleń faktycznych nie jest wystarczające poprzestanie tylko i wyłącznie na przedstawieniu innej – alternatywnej – względem tej ustalonej przez sąd pierwszej instancji wersji stanu faktycznego, a więc bez uprzedniego skutecznego wzruszenia podstaw wnioskowania przez ten sąd – zarzutami naruszenia prawa procesowego, w tym i art. 233 k.p.c. To wszystko znajduje potwierdzenie w trwale i jednolicie ukształtowanym, licznym orzecznictwie Sądu Najwyższego (p. orzeczenia publikowane w syst. inf. pr. Lex do art. 233 § 1 kpc, w tym m.in. orzeczenia SN z dnia 6.11.1998 r., II CKN 4/98; z dnia 10.04.2000 r., V CKN 17/2000; z dnia 5.08.1999 r., II UKN 76/99; z dnia 10.01.2002 r., II CKN 572/99; z 27.09.2002 r., II CKN 817/00). Z tym musi łączyć się wskazanie na konkretne istotne dla rozstrzygnięcia fakty, które zdaniem skarżącego sąd wadliwie miałby ustalić lub które nie zostały ustalone - z uwagi na nieprawidłową ocenę konkretnych dowodów (art. 233 § 1 k.p.c), bądź naruszenie innych przepisów o szeroko pojętym postępowaniu dowodowym (w tym art. 227 – 231, 234 – k.p.c.), bo na taki wymóg postaci zarzutu apelacji co do podstawy faktycznej rozstrzygnięcia wskazuje wprost przepis art. 368 § 1 ¹ kpc. Drugim warunkiem skuteczności wzruszenia podstawy faktycznej zaskarżonego wyroku jest zgłoszenie zarzutu błędu w ustaleniu faktu (czy faktów) istotnego (istotnych) dla rozstrzygnięcia sprawy, który – co istotne - pozostaje konsekwencją uprzednio efektywnie zgłoszonego zarzutu wadliwej oceny dowodu, czy dowodów, w oparciu o które sąd pierwszej je ustalił.

Mając powyższe na względzie jak i przechodząc do szczegółowej analizy zarzutu naruszenia prawa procesowego zgłoszonego w apelacji – oznaczonego pkt 1, należało stwierdzić, że jego treść nie wyczerpuje istoty naruszenia przepisu art. 233 § 1 k.p.c., a wobec tego zarzut ten nie jest skuteczny, co oznacza, że skarżący nie wzruszył podstawy faktycznej zaskarżonego wyroku. Po pierwsze, zarzut ten nie wskazuje w sposób skonkretyzowany dowodu, czy dowodów, które Sąd pierwszej instancji miałby wadliwie ocenić. Po drugie, nie wskazuje i nie wykazuje, na czym miałaby polegać wadliwość owej oceny z punktu widzenia kryteriów wynikających z art. 233 § 1 k.p.c. Po trzecie, w tym zarzucie skarżący wprawdzie wskazuje na „pominięcie w ustaleniach stanu faktycznego” faktu niemożliwości korzystania przez pozwanego (powoda wzajemnego) z przedmiotu dzierżawy w sposób przewidziany w umowie, ale z treści tego zarzutu nie wynika, ale z treści analizowanego zarzutu w żaden sposób nie wynika, by już co do zasady miał być to efekt naruszenia art. 233 § 1 k.p.c., w sposób spełniający już wyżej wskazane przez Sąd Okręgowy kryteria. W to miejsce skarżący eksponuje to, że jest to fakt powszechnie znany, co – przynajmniej co do zasady - naprowadza na tą część zarzutu, w którym skarżący stawia tezę o naruszeniu art. 228 k.p.c. Stosownie do treści art. 228 § 1 k.p.c fakty powszechnie znane nie wymagają dowodu, a Sąd bierze je pod rozwagę bez powoływania się na nie przez strony. Natomiast zgodnie z art. 228 § 2 k.p.c. nie wymagają także dowodu fakty, o których informacja jest powszechnie dostępna oraz fakty znane sądowi z urzędu, jednakże sąd powinien zwrócić na nie uwagę stron. Skoro zatem fakty tego rodzaju, na które wskazują przepisy art. 228 § 1 i 2 k.p.c. nie wymagają dowodu, to już z tej tylko przyczyny, ich nieprawidłowe - ustalenie, bądź nieustalenie przez sąd pierwszej instancji nie może być efektem naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. Odnosząc się do zarzutu naruszenia art. 328 § 1 i 2 k.p.c., zauważyć należy, że faktem notoryjnym – w rozumieniu art. 228 § 1 i 2 k.p.c. był niewątpliwie stan zagrożenia epidemicznego i stan epidemii – wywołane wirusem (...) i związane z tym ograniczenia w zakresie prowadzenia działalności gospodarczej. Ten fakt, wbrew stanowisku skarżącego, Sąd Rejonowy wziął pod uwagę, skoro rozważał jego znaczenie w płaszczyźnie prawa materialnego (art. 357 ¹ k.c.), co potwierdza treść pisemnego uzasadnienia zaskarżonego wyroku (k.305). Nie miał natomiast charakteru notoryjnego wskazany w tym zarzucie fakt niemożności korzystania przez powoda z przedmiotu dzierżawy w sposób przewidziany w umowie, gdyż nie spełniał on kryterium ani „powszechnej znajomości” , ani „powszechnej dostępności informacji o nim”. To, czy i w jakim zakresie powód mógł, bądź nie mógł korzystać z przedmiotu dzierżawy winno było być przedmiotem dowodzenia, albo poprzez przeprowadzenie konkretnych dowodów – zgodnie z zasadą z art. 227 k.p.c., albo poprzez skorzystanie z innych form dowodzenia (sensu largo) – z art. 229 k.p.c., 230 k.p.c, 231 k.p.c. Nie sposób przyjąć, by Sąd Rejonowy naruszył i te kolejne wskazane w zarzucie apelacji przepisy, tj. 227 k.p.c., art. 229 k.p.c., art. 230 k.p.c., skoro po pierwsze, w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku stwierdził m.in., że: „Należy przyznać rację pozwanemu – powodowi wzajemnemu, że z uwagi na wprowadzenie ograniczenia handlu, skutki wprowadzonych obostrzeń mogły wywierać wpływ na jego sytuację gospodarczą. W szczególności z uwagi na to, że jego przedmiot działalności obejmuje działalność o charakterze gastronomicznym.” (k.305v.). Po drugie, nie było żadnych podstaw do przyjęcia, by istniały podstawy do zastosowania tych przepisów i w konsekwencji tego wyprowadzenia wniosku, że pozwany (powód wzajemny) miał mieć nie tylko ograniczoną, ale zupełnie wyłączoną możliwość prowadzenia działalności gospodarczej na wydzierżawionej nieruchomości. Z treści zarzutu naruszenia przepisów art. 229 k.p.c., art. 230 k.p.c. nawet nie wynika w sposób skonkretyzowany – w kontekście treści tych ostatnich – na czym miałoby polegać ich naruszenie przez Sąd Rejonowy. Niezależnie od tego, stwierdzić należy, że fakt całkowitego wykluczenia prowadzenia działalności gospodarczej przez pozwanego (powoda wzajemnego) nie był ani przyznany przez powoda (pozwanego wzajemnego), ani nie mógł być uznany za przyznany, skoro powód (pozwany wzajemny) wypowiedział się co do tego faktu – zaprzeczając twierdzeniom powoda w tym zakresie (pismo procesowe – k.103-109; sprzeciw od nakazu zapłaty - k. 59). Ponadto, nie można było tracić z pola widzenia i tych ustaleń faktycznych Sądu pierwszej instancji (tym bardziej, że skarżący w postępowaniu apelacyjnym nie zwalczał ich prawidłowości), które najogólniej rzecz ujmując obejmowały wysokość dochodów jakie pozwany (powód wzajemny) uzyskał z prowadzonej działalności gospodarczej na dzierżawionej nieruchomości w okresie objętym żądaniem pozwu głównego oraz wzajemnego. Zatem ustalenia te bez jakichkolwiek przeszkód mogły stanowić i stanowiły podstawę domniemania faktycznego – z art. 231 k.p.c., co do tego, że pozwany (powód wzajemny) jednak częściowo zachował możliwość prowadzenia działalności gospodarczej, skoro uzyskał z tego wymierny i skonkretyzowany dochód, czego - raz jeszcze podkreślić to należy – nie kwestionował w postępowaniu apelacyjnym.

Odnosząc się do ostatniej części zarzutu naruszenia przepisów prawa procesowego – opisanego w pkt 1 apelacji, tj. braku uznania (w ocenie skarżącego – nieprawidłowego), jedno ze świadczeń wzajemnych stało się niemożliwe wskutek okoliczności, za które żadna ze stron nie ponosi odpowiedzialności, stwierdzić należy, że w tym zakresie nie wyczerpywał on w żaden sposób istoty naruszenia przepisów prawa procesowego, a miał jedynie charakter materialnoprawny. Innymi słowy, w ten sposób skarżący jedynie zanegował prawidłowość wnioskowania przez Sąd pierwszej instancji na tle przepisu art. 495 § 1 k.c.

Nie był zasadny także zarzut naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. – opisany w pkt. 2 apelacji. Po pierwsze nie spełniał i to w najbardziej elementarnym wymiarze tych cech, na które Sąd Okręgowy wskazał rozważając zarzut naruszenia tego przepisu – ujęty w pkt 1 apelacji. Po drugie, jego treść w istocie nadawała mu charakter materialnoprawny, skoro skarżący zwalczał nim prawidłowość wnioskowania Sądu pierwszej instancji w zakresie przesłanek stosowania przepisu art. 357 ¹ § 1 k.c.

Sąd Rejonowy dokonał także trafnej oceny tej niewadliwie ustalonej podstawy faktycznej zaskarżonego wyroku. Sąd Okręgowy, w braku jakichkolwiek ku temu przeszkód, również w całości przyjął ją za własną. To oznacza, że nie znalazły usprawiedliwienia zarzuty naruszenia prawa materialnego zgłoszone w apelacji. Jest tak już z tej tylko przyczyny, że ich podstaw skarżący założył istnienie nieco innego stanu faktycznego niż ten prawidłowo ustalony przez Sąd pierwszej instancji. Skoro nie został on wzruszony w postępowaniu apelacyjnym, to i zarzuty naruszenia prawa materialnego nie znalazły oparcia. W tym miejscu należałoby jedynie w całości przywołać nie tylko prawidłową, ale i wyczerpującą argumentację Sądu pierwszej instancji – zawartą w pisemnym uzasadnieniu zaskarżonego wyroku.

W kontekście niezasadności zarzutu naruszenia art. 495 k.c. w zw. z art. 475 k.c., art. 354 k.c., art. 65 k.c., art. 353 k.c. zwrócić trzeba uwagę na sam charakter umowy dzierżawy – w rozumieniu art. 693 k.c. Skoro zgodnie z treścią tego przepisu, przez umowę dzierżawy wydzierżawiający zobowiązuje się oddać dzierżawcy rzecz do używania i pobierania pożytków, to oznacza to, że jest to umowa konsensualna, a nie realna. Zatem świadczeniem wydzierżawiającego jest samo zobowiązanie do oddania, a nie oddanie – rzeczy dzierżawcy do używania i pobierania pożytków. W konsekwencji tego, tak temu obowiązkowi wydzierżawiającego odpowiada uprawnienie dzierżawcy do używania rzeczy i pobierania z niej pożytków, a nie jej używanie i pobieranie pożytków. Z tej perspektywy, nie sposób przyjąć by tak zidentyfikowane świadczenie wydzierżawiającego na rzecz dzierżawcy – raz jeszcze podkreślić to należy – polegające na zobowiązaniu do oddania rzeczy do używania i pobierania pożytków, a nie oddaniu (…), miałoby stać się obiektywnie niemożliwe do wykonania z uwagi na ustalone „obostrzenia” z uwagi na pandemię. Sam stan „zobowiązania” do oddania rzeczy do używania i pobierania pożytków w dalszym ciągu istniał. Niezależnie od tego, jeżeli nawet przyjąć założenie (do czego jednak podstaw brak), że te „obostrzenia” dotyczące działalności gospodarczej z uwagi na stan zagrożenia epidemiologicznego lub stan epidemii, miałyby co do zasady mieć znaczenie dla odpowiedzi na pytanie o możliwość świadczenia wydzierżawiającego na rzecz dzierżawcy, to i tak w świetle poczynionych przez Sąd Rejonowy ustaleń (niewzruszonych w postępowaniu apelacyjnym) brak byłoby podstaw do przyjęcia stanu owej niemożliwości, skoro okazało się, że działalność ta (w okresie objętym przedmiotowymi granicami obu powództw) co do zasady była przez pozwanego prowadzona – na wydzierżawionej nieruchomości, skoro osiągnął on z tego tytułu wymierny i skonkretyzowany dochód.

Jeśli chodzi o zarzut naruszenia art. 357 ¹ § 1 k.c., to podkreślenia wymagają dwie kwestie, na które trafnie zwrócił uwagę także Sąd Rejonowy. To, że pandemia już co do samej zasady mogła być zdarzeniem wywołującym nadzwyczajną zmianę stosunków – w rozumieniu art. 357 ¹ § 1 k.c., nie oznaczało jeszcze automatycznego przyjęcia tego, że taką zmianę stosunków i co istotne – prowadzącą do tego, że spełnienie świadczenia byłoby połączone z nadmiernymi trudnościami lub groziłoby jednej ze stron rażącą stratą, czego żadna ze stron przy zawarciu umowy nie przewidywała - w tym konkretnym przypadku wywołała. Fundamentalne znaczenie ma to, co prawidłowo eksponuje także Sąd pierwszej instancji, mianowicie istotny pozostaje nie tylko sam charakter zdarzenia, ale także postać , wymiar i charakter jego faktycznych skutków – dla udzielenia odpowiedzi na pytanie o nadzwyczajną zmianę stosunków. Wobec tego ocena, czy określone zdarzenie – jako nadzwyczajne – powoduje zmianę stosunków między stronami, co istotne - ze skutkiem ingerencji w treść łączącego je stosunku zobowiązaniowego – w rozumieniu art. 357 ¹ § k.c., winna być każdorazowo dokonana w konkretnych realiach faktycznych. Sąd Rejonowy w sposób nie budzący żadnych wątpliwości, po pierwsze wypełnił tę powinność, po drugie uczynił to w sposób niezwykle wszechstronny, dokładny, a wręcz drobiazgowy, biorąc pod uwagę wszystkie ustalone fakty istotne dla rozstrzygnięcia sprawy, w szczególności i te obejmujące uzyskany przez pozwanego (powoda wzajemnego) dochód oraz – co równie istotne – skonkretyzowaną kwotowo pomoc publiczną – w okresie objętym przedmiotowymi granicami niniejszego postępowania. Dlatego w pełni prawidłowe pozostawały wyprowadzone przez Sąd pierwszej instancji wnioski w płaszczyźnie prawa materialnego, a więc wyeliminowanie istnienia przesłanek do ingerowania w treść łączącego strony stosunku prawnego (którego źródłem była przedmiotowa umowa dzierżawy) – w rozumieniu art. 357 ¹ § 1 k.c. – w sposób oczekiwany przez pozwanego (powoda wzajemnego). Istota zagadnienia sprowadza się do tego, że skarżący w sposób nieuprawniony zredukował wnioskowanie o możliwości skorzystania z klauzuli rebus sic stantibus, tylko do uwzględnienia tego, że sama pandemia była tym zdarzeniem, które mogło doprowadzić do nadzwyczajnej zmiany stosunków prowadzać automatycznie do konieczności ingerowania w treść łączącego strony stosunku prawnego. Poza sferą zainteresowania skarżącego pozostało już to, czy i jakie znaczenie miało po pierwsze, pomimo wszystko prowadzenie działalności gospodarczej na wydzierżawionej nieruchomości, z której osiągnięto wymierne i skonkretyzowane korzyści, po drugie – i niezalenie od tej pierwszej okoliczności – równie wymierna i skonkretyzowana pomoc publiczna. Tak zredukowane rozumowanie skarżącego było nieuprawione i nie mogło znaleźć żadnego jurydycznego uzasadnienia. Oczywistym pozostawał bowiem wniosek, że uwzględnienie właśnie tych dwóch okoliczności miało fundamentalne znaczenie dla prawidłowości wyprowadzonego przez Sąd Rejonowy wniosku co do braku podstaw do zastosowania w tym konkretnym przypadku przepisu art. 357 ¹ § 1 k.c.

W tym stanie rzeczy Sąd Okręgowy, na podstawie art. 385 k.p.c. orzekł jak w pkt 1 sentencji.

Rozstrzygnięcie o kosztach postępowania apelacyjnego znajduje uzasadnienie 98 § 1, 1 ¹ k.p.c oraz w § 2 pkt 6, § 10 ust 1 pkt 1 – Rozp. Min. z dnia 22.10.2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz.U. z 2015, poz. 1804 z p. zm.), biorąc pod uwagę i to, że kwota 5400 zł obejmowała koszty postępowania apelacyjnego z powództwa głównego (2700 zł) oraz z powództwa wzajemnego (2700 zł).

SSO Mariusz Broda

(...)

(...)