Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Kielcach

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 18 grudnia 2020 r.

Sąd Okręgowy w Kielcach II Wydział Cywilny Odwoławczy

w składzie:

Przewodniczący: Sędzia Sądu Okręgowego Mariusz Broda

Protokolant: sekretarz sądowy Iwona Cierpikowska

po rozpoznaniu w dniu 18 grudnia 2020 r. w Kielcach

na rozprawie

sprawy z powództwa (...) sp. z o. o. z siedzibą w W.

przeciwko J. D.

o zapłatę

na skutek apelacji powoda

od wyroku Sądu Rejonowego w Jędrzejowie

z dnia 22 września 2020 roku, sygn. akt I C 47/20

1. zmienia zaskarżony wyrok w całości i:

a) zasądza od J. D. na rzecz (...) sp. z o. o. z siedzibą w W. kwotę (...),39 (pięć tysięcy trzydzieści osiem 39/100) złotych, w tym:

- kwotę 4504 złotych z odsetkami umownymi w wysokości odsetek maksymalnych za opóźnienie od dnia 5 listopada 2019 roku do dnia zapłaty,

- kwotę 43,15 złotych z odsetkami umownymi w wysokości odsetek maksymalnych za opóźnienie od dnia 5 listopada 2019 roku do dnia zapłaty,

- kwotę 491,24 złotych z odsetkami umownymi w wysokości odsetek maksymalnych za opóźnienie od dnia 5 listopada 2019 roku do dnia zapłaty;

b) zasądza od J. D. na rzecz (...) sp. z o. o. z siedzibą w W. kwotę (...),69 (cztery tysiące dwieście siedemdziesiąt osiem 69/100) złotych, w tym:

- kwotę 3823 złote z odsetkami umownymi w wysokości odsetek maksymalnych za opóźnienie od dnia 1 listopada 2019 roku do dnia zapłaty,

- kwotę 24,66 złote z odsetkami umownymi w wysokości odsetek maksymalnych za opóźnienie od dnia 1 listopada 2019 roku do dnia zapłaty,

- kwotę 431,03 złotych z odsetkami umownymi w wysokości odsetek maksymalnych za opóźnienie od dnia 1 listopada 2019 roku do dnia zapłaty;

c) zasądza od J. D. na rzecz (...) sp. z o. o. z siedzibą w W. kwotę 1917 (tysiąc dziewięćset osiemnaście) złotych, tytułem kosztów procesu;

2. zasądza od J. D. na rzecz (...) sp. z o. o. z siedzibą w W. kwotę 1850 (tysiąc osiemset pięćdziesiąt) złotych tytułem kosztów postępowania apelacyjnego.

Sygn. akt II Ca 1394/20

UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 22.09.2020r. Sąd Rejonowy w Jędrzejowie oddalił powództwo. Podstawy faktyczne i prawne tej treści rozstrzygnięcia Sąd pierwszej instancji przedstawił w pisemnym uzasadnieniu (k.107-112).

Wyrok w całości zaskarżyła powódka. W wywiedzionej apelacji, podnosząc zarzuty szczegółowo w niej opisane (k.115-116) wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku w całości i zasądzenie od pozwanej na rzecz powódki kwot wskazanych w pozwie ewentualnie o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi Rejonowemu do ponownego rozpoznania; zasądzenie od pozwanej na rzecz powódki kosztów procesu za obie instancje.

Powódka nie zajęła żadnego stanowiska w postępowaniu apelacyjnym.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Niniejsza sprawa podlegała rozpoznaniu w trybie uproszczonym (przy czym Sąd Okręgowy był związany wnioskiem skarżącej o przeprowadzenie rozprawy). Tryb ten determinował także rozpoznanie apelacji (a nie sprawy w postępowaniu apelacyjnym – jak następuje to w trybie zwykłym) w granicach wyznaczonych jedynie jej zarzutami (art. 505 ⁹§1 ¹kpc), nadto – sporządzenie uzasadnienia wyroku przez Sąd Okręgowy z poprzestaniem jedynie na wymogach określonych w art. 505 ¹³§2kpc.

Apelacja, o ile zmierzała do zmiany zaskarżonego wyroku, okazała się zasadna.

Ma rację skarżąca, o ile zarzuca, że Sąd pierwszej instancji błędnie odczytał rozkład ciężaru dowodu, czym naruszył art. 232 kpc oraz art. 6 kpc. Przypomnieć w związku z tym należy, że jego prawidłowo identyfikacja, w pierwszej kolejności wymaga ustalenia, czy i które z okoliczności istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy (z punktu właściwej do zastosowania normy prawa materialnego) mają sporny charakter. Z kolei ten stan pozostaje zawsze pochodną stanowisk procesowych stron, tj. po pierwsze twierdzeń powoda o faktach uzasadniających żądanie pozwu, po drugie – odnoszących się do nich zarzutów i twierdzeń pozwanego. Innymi słowy, to, czy i w jakim zakresie pozwany zaprzeczy prawdziwości twierdzeń powoda, każdorazowo determinuje przedmiot i zakres sporu co do faktów istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy, aktualizując tym samym spoczywający na powodzie obowiązek ich dowodzenia w procesie cywilnym. Tym samym brak zaprzeczenia przez pozwanego prawdziwości owych twierdzeń powoda, eliminuje jakąkolwiek potrzebę inicjatywy dowodowej powoda, albowiem będące przedmiotem jego twierdzeń fakty są niesporne, co pozostaje wynikiem ich wyraźnego przyznania (art. 229 kpc) albo uznania za przyznane - w świetle wyników całej rozprawy (art. 230 kpc). Właśnie ta ostatnia sytuacja zaistniała w niniejszej sprawie, co uszło uwadze Sądu pierwszej instancji. Treść uzasadnienia pozwów (w obu sprawach połączonych do wspólnego rozpoznania i rozstrzygnięcia) w sposób jednoznaczny i zupełny eksponowała twierdzenia na uzasadnienie wytoczonego powództwa o zapłatę. W szczególności wynikało z nich to co jest źródłem uprawnienia powódki do dochodzenia przedmiotowych wierzytelności (pierwotne umowy pożyczki, a następnie kolejne umowy cesji – z ostatecznym skutkiem nabycia wierzytelności dochodzonych przez powódkę), jaka jest wysokość dochodzonych wierzytelności, co się na nie składa, według jakich zasad zostały wyliczone. Na tej podstawie Sąd Rejonowy Lublin – Zachód w Lublinie uwzględnił powództwo i wydał nakazy zapłaty w postępowaniu upominawczym (k.8,50). Następnie pozwana złożyła „sprzeciwy” o następującej tożsamej treści: „Zaskarżam w całości pozew o zapłatę w postępowaniu upominawczym, z uwagi na fakt, że nie zawierałam z firmą (...) Sp. z o.o. z siedzibą w W. (…) wskazanej umowy pożyczkowej i nie brałam pożyczki”.

Wobec tego nie ulega żadnej wątpliwości to, że skarżąca w sprzeciwach (k.8, 52) zaprzeczyła jedynie temu, że nie zawierała pożyczek z powódką i nie „brała” od niej pożyczek. To oznacza, że po pierwsze zanegowała fakty, które nie był przedmiotem twierdzeń powódki na uzasadnienie żądań pozwów, a abstrahując od tego, nie mogły mieć istotnego dla rozstrzygnięcia sprawy charakteru, bo powódka z całą pewnością nie wywodziła roszczeń z umów pożyczek łączących ją z pozwaną (brak twierdzeń, by takie zawierała). Po drugie pozwana nie zaprzeczyła wszystkim innym faktom istotnym dla rozstrzygnięcia sprawy, które były przedmiotem twierdzeń pozwu (k.2-7), w tym: zawarciu w dniu 11.12.2018r. - za pomocą środków porozumiewania na odległość - umowy pożyczki z (...) Sp. z o.o. (pożyczkodawcą); zawarciu w dniu 28.01.2019r. umowy sprzedaży wierzytelności (wynikającej z w/w umowy pożyczki) przez (...) Sp. z o.o. na rzecz D. W. (...); zawarciu w dniu 10.10.2019r. umowy sprzedaży tej wierzytelności przez D. W. (...) na rzecz (...) Sp. z o.o.; temu, że umowa pożyczki na okres 45 dni opiewała na kwotę 3500 zł (kapitał), prowizja od udzielonej pożyczki wyniosła 1004 zł; odsetki kapitałowe od kwoty udzielonej pożyczki w wysokości dwukrotności odsetek ustawowych – będących zgodnie z umową odsetki maksymalne w rozumieniu art. 359§2 ¹ kc – stanowiły kwotę 43,15 zł; kwota skapitalizowanych odsetek (w wysokości odsetek maksymalnych w rozumieniu art. 481§2 ¹ kc, tj. stanowiących dwukrotność odsetek ustawowych za opóźnienie) od nieterminowej płatności od kwoty udzielonej pożyczki powiększonej o kwotę prowizji za okres od dnia 26.01.2019r. do dnia poprzedzającego wniesienie pozwu (4.11.2019r.) wynosiła 491,24 zł; jak i temu, umowa pożyczki została przez pożyczkodawcę wykonana, tj. będącej przedmiotem umowy środki pieniężne zostały pozwanej przekazane zgodnie z warunkami umowy; pozwana nie zwróciła pożyczki w oznaczonym terminie. Następnie powódka złożyła kserokopie dokumentów, na które powoływała się w pozwie. Te zostały doręczone pozwanej, która została wezwana przez Przewodniczącego w Sądzie Rejonowym do złożenia pisma przygotowawczego ze wskazaniem wszelkich twierdzeń, zarzutów, wniosków dowodowych w terminie dwóch tygodni pod rygorem pominięcia. Termin ten upłynął bezskutecznie.

Analogiczne wnioski wynikają z drugiego sprzeciwu (k.52), tj. pozwana nie zaprzeczyła wszystkim innym faktom istotnym dla rozstrzygnięcia sprawy, które były przedmiotem twierdzeń tego drugiego pozwu (k.44-49), w tym: zawarciu w dniu 12.12.2018r. - za pomocą środków porozumiewania na odległość - umowy pożyczki z (...) Sp. z o.o. (pożyczkodawcą); zawarciu w dniu 28.01.2019r. umowy sprzedaży wierzytelności (wynikającej z w/w umowy pożyczki) przez (...) Sp. z o.o. na rzecz D. W. (...); zawarciu w dniu 10.10.2019r. umowy sprzedaży tej wierzytelności przez D. W. (...) na rzecz (...) Sp. z o.o.; temu, że w/w umowa pożyczki zawarta była na okres 30 dni opiewała na kwotę 3000 zł (kapitał), prowizja od udzielonej pożyczki wyniosła 823 zł; odsetki kapitałowe od kwoty udzielonej pożyczki w wysokości dwukrotności odsetek ustawowych – będących zgodnie z umową odsetki maksymalne w rozumieniu art. 359§2 ^{( 1)} kc – stanowiły kwotę 24,66 zł; kwota skapitalizowanych odsetek (w wysokości odsetek maksymalnych w rozumieniu art. 481§2 ^{( 1)} kc, tj. stanowiących dwukrotność odsetek ustawowych za opóźnienie) od nieterminowej płatności od kwoty udzielonej pożyczki powiększonej o kwotę prowizji za okres od dnia 12.01.2019r. do dnia poprzedzającego wniesienie pozwu (31.10.2019r.) wynosiła 431,03 zł; jak i temu, umowa pożyczki została przez pożyczkodawcę wykonana, tj. będącej przedmiotem umowy środki pieniężne zostały pozwanej przekazane zgodnie z warunkami umowy; pozwana nie zwróciła pożyczki w oznaczonym terminie. Następnie powódka złożyła kserokopie dokumentów, na które powoływała się w tym pozwie. Te zostały doręczone pozwanej, która została wezwana przez Przewodniczącego w Sądzie Rejonowym do złożenia pisma przygotowawczego ze wskazaniem wszelkich twierdzeń, zarzutów, wniosków dowodowych w terminie dwóch tygodni pod rygorem pominięcia. Termin ten także upłynął bezskutecznie.

Pozwana prawidłowo wezwana na termin rozprawy nie stawiła się.

W takich realiach procesowych sprawy, w szczególności wobec tego, co i w jaki sposób zostało przez stronę powodową wyeksponowane, następnie - nie tylko nie zaprzeczenia przez pozwaną faktom będącym przedmiotem twierdzeń pozwu, ale w ogóle nie wypowiedzenia się co do tych faktów, nie stawienia się na rozprawę, co stanowiło potwierdzenie definitywnej odmowy odniesienia się do tych faktów, istniały pełne i niczym nie ograniczone podstawy – w rozumieniu art. 230 kpc, do uznania przez Sąd za przyznane przez pozwaną tych wszystkich faktów, które były przedmiotem twierdzeń obu w/w pozwów na uzasadnienie ich żądań. (...) to stanowiło podstawę ustalenia przez Sąd Okręgowy tych wszystkich przytoczonych już wyżej faktów istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy w postępowaniu apelacyjnym, zatem zbędnym pozostaje w tym miejscu ponowne ich powielanie.

Podkreślenia w tym miejscu wymaga jeszcze jedna rzecz, której nie można nie dostrzec, także w kontekście zarzutu apelacji. Chodzi o wartość dowodową kserokopii dokumentów, którą zanegował Sąd pierwszej instancji. Chociaż, jak zostało już wyjaśnione istniały wystarczające podstawy do uznania za przyznane przez pozwaną twierdzeń powoda o faktach istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy – niezależnie od złożonych przez powoda kserokopii dokumentów, to już tylko ubocznie stwierdzić należy, że zarzut apelacji oznaczony nr 1 co do zasady zmierza we właściwym kierunku, o ile neguje prawidłowość wyprowadzonego przez Sąd Rejonowy wniosku odnośnie wartości dowodowej kserokopii dokumentów. W związku z tym wyjaśnić należy, że kserokopie dokumentów nie stanowią dokumentów w rozumieniu art. 129 § 1 kpc oraz art. 243 ¹kpc, ani ich odpisów – w rozumieniu art. 129 § 2 kpc oraz art. 243 ¹kpc. Są one jednak innymi (niż dokumenty) środkami dowodowymi – w rozumieniu art. 309 kpc. Te, co oczywiste, nie są pozbawione mocy dowodowej, a tym samym stanowią jeden ze środków dowodowych, przy pomocy których, strona może udowodnić fakty istotne dla rozstrzygnięcia sprawy. Jest tak dopóty, dopóki strona przeciwna nie zakwestionuje ich i nie zażąda złożenia oryginałów dokumentów, a także wówczas, kiedy złożenia takich oryginałów nie zażąda sąd (art. 248 kpc), powziąwszy uprzednio wątpliwości co do zgodności kserokopii z oryginałem. Dowody te, jak każde inne podlegają ocenie sądu na podstawie art. 233 § 1 kpc. Takie, a nie inne postrzeganie kserokopii dokumentów, ich wartości dowodowej w postępowaniu cywilnym znajduje dostateczne potwierdzenie w ukształtowanym w ostatnich latach i utrwalonym już orzecznictwie (p. m.in. wyrok SN z dnia 23.01.2020r., II PK 135/18; wyrok SN z dnia 5.11.2008r., I CSK 138/08; wyrok Sądu Apelacyjnego w Krakowie z dnia 29.11.2016r., I ACa1027/16).

Transponując powyższe do realiów niniejszej sprawy, zauważyć należy, że pozwana, po pierwsze nie zakwestionował zgodności złożonych przez powoda kserokopii dokumentów z ich oryginałami, po drugie nie żądała złożenia przez powoda ich oryginałów lub odpisów. Ten oczywisty wniosek potwierdza analiza zajętego przez pozwaną stanowiska w toku postępowania przez Sądem pierwszej instancji, ale także i na etapie postępowania apelacyjnego. Już tylko to spostrzeżenie, wykluczało konieczność złożenia przez powoda oryginałów lub odpisów tych wszystkich dokumentów, które zostały przedstawione w kserokopiach. Te ostatnie stanowiły inne – w rozumieniu art. 309 kpc – środki dowodowe, które ocenione stosownie do reguł opisanych w art. 233 § 1 kpc, mogły bez przeszkód stanowić podstawę poczynionych przez Sąd Rejonowy ustaleń, co do treści łączących strony stosunków prawnych. Zatem odmienny – wyprowadzony przez Sąd pierwszej instancji wniosek, co do wartości dowodowej kserokopii dokumentów – pozostawał wadliwy.

To wszystko na co Sąd Okręgowy dotychczas wskazał prowadzi do dość oczywistej konkluzji. Mianowicie wobec nieprawidłowych wniosków Sądu Rejonowego najpierw w zakresie rozkładu ciężaru dowodu, a następnie – w zakresie niewykazania przez powódkę podstawy faktycznej dochodzonych roszczeń, w efekcie – zaniechania ustalenia podstawy faktycznej zaskarżonego wyroku, doszło do nierozpoznania istoty sprawy w rozumieniu art. 386 § 4 kpc. Jednak biorąc pod uwagę to, że istniały podstawy do uzupełnienia tego braku - w postępowaniu apelacyjnym, co potwierdzają już przytoczone wyżej ustalenia i ich podstawa, Sąd Okręgowy nie skorzystał z uprawnie przysługującego mu stosownie do treści art. 386 § 4 kpc i rozpoznał apelację merytorycznie.

Biorąc pod uwagę tą ustaloną w postępowaniu apelacyjnym w sposób kompletny i prawidłowy podstawę faktyczną, przyznać należało rację skarżącej, że Sąd pierwszej instancji naruszył także przepisy prawa materialnego wskazane w apelacji, poprzez zaniechanie zastosowania art. 2 pkt. 5 ustawy z dnia 30.05.2014r. o prawach konsumenta, w sytuacji kiedy doszło do zawarcia przedmiotowych pożyczek, a następnie art. 509 kc, w sytuacji, kiedy doszło do kolejnych przejść wierzytelności na powódkę, co uzasadniało jej uprawnienie do dochodzenia zapłaty w/w już kwot w niniejszym postepowaniu. Oczywistym jest i ten wniosek, że obie umowy pożyczki stanowiły umowy o kredyt konsumencki w rozumieniu art. 3 ust. 2 pkt. 1 ustawy z dnia 12.05.2011r. o kredycie konsumenckim – w brzmieniu obowiązującym z dacie zawarcia umowy, tj.11.10.2016r. (Dz.2016.1528j.t.). W konsekwencji tego nie można było tracić z pola widzenia weryfikacji wysokości pozaodsetkowych kosztów pożyczek z punktu widzenia reguły opisanej w art. 36a ukk, podzielając przy tym konkluzję skarżącego – zawartą w apelacji, co do tego, że koszty te mieszczą w tak określonych ustawowo granicach.

Osobną kwestią jest kontrola abuzywności postanowień obu umów w zakresie regulującym pozaodwsetkowe koszty pożyczek. Obecnie, co do zasady, za dopuszczalne należy uznać badanie abuzywności postanowień umów o kredyt konsumencki, które nie zostały indywidualnie uzgodnione i nie dotyczą głównych świadczeń stron, z punktu widzenia kryterium kształtowania praw i obowiązków konsumenta w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami i z rażącym naruszeniem jego interesów (art. 385 ¹§1kc), w sytuacji, kiedy wynikające z tych postanowień pozaodsekowe koszty kredytu mieszczą się w granicach wyznaczonych w art. 36a u.k.k. (p. najnowszy wyrok (...) z dnia 3.09.2020r., w połączonych sprawach C-84/19, C-222/19 i C-252/19, którym Sąd Okręgowy w Kielcach, jak każdy inny sąd krajowy, jest związany). Wyjaśnić w tym miejscu należy, że ani w polskim, ani w unijnym prawie nie ma przepisu, który mówiłby wprost, że orzeczenia (...) są wiążące dla sądów krajowych. Nie mam jednak żadnych wątpliwości, że zarówno sąd orzekający w sprawie, której dotyczy wniosek prejudycjalny, jak i wszystkie inne sądy orzekające w sprawach podobnych są związane rozstrzygnięciem (...). Wynika to z art. 4 ust. 3 Traktatu o Unii Europejskiej i ustanowionej w nim zasady lojalnej współpracy. Jest ona rozumiana w ten sposób, że wszystkie organy państwa, w tym sądy, muszą respektować prawo unijne, a więc również wyroki (...). W Polsce długo trwała dyskusja na temat konsekwencji wspomnianej zasady lojalnej współpracy. Ścierały się trzy poglądy. Według pierwszego – wyroki (...) wiążą tylko w sprawie, w której zadano pytania, według drugiego – wywołują skutki także w innych sprawach, ale ich zakres może być różny, według trzeciego – mają moc wiążącą sądy we wszystkich analogicznych postępowaniach. Od 2015 r., kiedy to Sąd Najwyższy w siedmioosobowym składzie opowiedział się za ostatnim z poglądów (p. postanowienie SN z 14.10.2015 r., sygn. akt I KZP 10/15), kwestia ta wydaje się ostatecznie rozstrzygnięta. Orzeczenie to dotyczyło wprawdzie sprawy karnej z przepisów o grach losowych, ale znajduje ono przełożenie także na postępowania cywilne (o czym zresztą wprost mowa w uzasadnieniu). Zdaniem Sądu Najwyższego prejudycjalne orzeczenia wykładnicze (...) mają względną moc wiążącą poza tzw. sprawą główną. Ich oddziaływanie jest zatem podobne do tego, jakie cechuje uchwały SN mające status zasad prawnych.

Zdaniem Sądu Okręgowego powinność badania abuzywności postanowień umowy „konsumenckiej”, nie ma jednak nieograniczonego charakteru. Aktualizuje się jedynie wówczas, kiedy to sam konsument – będący stroną postępowania, da ku temu asumpt, w postaci chociażby zanegowania wysokości dochodzonej kwoty, poprzez nawet konkludentnie postawiony zarzut jej „zawyżonego” charakteru” – z tytułu kosztów udzielonej pożyczki. Innymi słowy, działanie sądu z urzędu nie może pozostawać w oderwaniu od realiów procesowych konkretnej sprawy, w szczególności i od tego, że strona pozwana nie neguje ani podstawy zadłużenia, ani jego wysokości. Taka postawa procesowa jaką zaprezentowała pozwana w niniejszym postępowaniu, łącznie z jego etapem apelacyjnym, była dalece niewystarczająca do tego, by wyprowadzać jakiekolwiek dalej idące wnioski w kierunku abuzywności odpowiednich postanowień obu umów. Z tej przyczyny Sąd Okręgowy nie dostrzegł podstaw do stwierdzenia takiej abuzywności w rozumieniu art. 385 ¹ § 1 -3 kc.

W tym stanie rzeczy Sąd Okręgowy na podstawie art. 385 kpc orzekł jak w pkt. 1.a,b sentencji, rozstrzygając przy tym o kosztach procesu (pkt. 1.c sentencji) stosownie do art. 98 § 1 kpc oraz biorąc pod uwagę uiszczone opłaty sądowe od pozwów a także należne powódce koszty zastępstwa procesowego - § 2 pkt. 4 Rozp. Min. Spr. z dnia 22.10.2015r. w sprawie opłat za czynności (…) Dz.U.2018, poz.265). Z kolei rozstrzygnięcie o kosztach postępowania apelacyjnego znajduje uzasadnienie w art. 98 § 1 kpc oraz z w § § 2 pkt. 4, § 10 ust. 1 pkt. Rozp. Min. Spr. z dnia 22.10.2015r. w sprawie opłat za czynności (…) Dz.U.2018, poz.265).

SSO Mariusz Broda

(...)

(...)